"Επρόκειτο να γυριστεί ένα σήριαλ για την τηλεόραση, με τίτλο "Πορεία μηδέν ενενήντα", που το θέμα του ήταν ναυτικό. Οι παραγωγοί μου ζήτησαν να γράψω τη μουσική, εγώ δέχτηκα. Το πρόβλημα, όμως, που αντιμετωπίζαμε ήταν ότι έπρεπε να βρεθούν στίχοι σχετικοί με το θέμα, για να μπορέσουν να γραφτούν τραγούδια. Τότε μου ήρθε η φαεινή ιδέα: τα ποιήματα του Καββαδία! Καθόμουν τα βράδια και, σαν στιγμές έμπνευσης, βγαίναν ένα - ένα τα τραγούδια, πάρα πολύ εύκολα. Άρχισα να φοβάμαι μήπως ήμουν πολύ βιαστικός ή πολύ απλοϊκός, μήπως δεν κατόρθωνα να κινηθώ στο επίπεδο του ποιητή, στις απαιτήσεις ενός αντάξιου μουσικού λόγου.
Η επιτυχία που είχε πιστεύω πως οφείλεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, στην αξία της ίδιας της ποίησης του Καββαδία και λιγότερο στη δική μου μουσική, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι καθαρά υποκρουστική. Συνειδητά θέλησα να προβάλλεται η ποιητική δουλειά σε πρώτο πλάνο και η μουσική να τη συνοδεύει σ' ένα δεύτερο επίπεδο".

Έτσι περιγράφει ο Θάνος Μικρούτσικος στο βιβλίο "Θάνος Μικρούτσικος, ο τελευταίος ρομαντικός" (εκδόσεις "Τέχνη και Λόγος", Αθήνα 1988) την επαφή του με την ποίηση του Νίκου Καββαδία. Έτσι, με αφορμή μια τηλεοπτική σειρά, γεννήθηκε ο "Σταυρός του νότου".

Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1979 από τη "Lyra", με βασικό ερμηνευτή το Γιάννη Κούτρα και με τη συμμετοχή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε δύο τραγούδια και της Αιμιλίας Σαρρή σε ένα, στο ομότιτλο. Τα τραγούδια: "Kuro Siwo", "Θεσσαλονίκη", "Σταυρός του νότου", "Ένα μαχαίρι", "Γυναίκα", "Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί", "F. G. Lorca", "Αρμίδα", "Cambay's water", "Εσμεράλδα", "Πικρία".

Οι μουσικοκριτικοί της εποχής υποδέχτηκαν το εγχείρημα του Μικρούτσικου με τρόπο αρνητικό και απορριπτικό. Μίλησαν για "κατάντια των ποιημάτων του Καββαδία", για δίσκο "πληκτικό και μονότονο". Κάποιοι μάλιστα ζήτησαν γλωσσάρι για την ερμηνεία της ναυτικής ορολογίας των ποιημάτων! Ακόμα και ο ισχυρός άντρας της "Lyra", ο Αλέκος Πατσιφάς ήταν σίγουρος ότι ο δίσκος δεν θα πουλούσε και είχε πει στο Μικρούτσικο ότι του τον έκανε δώρο! Διαψεύστηκε. Τα τραγούδια από το "Σταυρό του νότου" αγαπήθηκαν και εξακολουθούν όχι μόνο να αγαπιούνται, αλλά και να συγκινούν ιδιαίτερα τους νέους, ο δίσκος κατέγραψε χιλιάδες πωλήσεις και ανήκει, πια, στους κλασσικούς της ελληνικής δισκογραφικής παραγωγής.

Όμως, η σχέση του Θάνου Μικρούτσικου με τον ποιητή της θάλασσας δε σταμάτησε εκεί. Το 1991, δώδεκα χρόνια μετά το "Σταυρό του νότου", ήρθαν οι "Γραμμές των οριζόντων". Είχαν, βέβαια, προηγηθεί οι "Εφτά νάνοι στο S\S Cyrenia", ένα ποίημα του Καββαδία μελοποιημένο από τον Μικρούτσικο στο δίσκο του με τη Χαρούλα Αλεξίου "Η αγάπη είναι ζάλη", εν έτει 1986.

Τι ήταν οι "Γραμμές των οριζόντων"; Ένας διπλός δίσκος με 17 τραγούδια, τα 11 από το "Σταυρό του νότου", σε εντελώς καινούργια ενορχήστρωση, συν τέσσερα καινούργια ("Λύχνος του Αλλαδίνου", "A Bord de l' Aspasia", "William George Allum", "Ο πιλότος Νάγκελ"). Μαζί, οι "Εφτά νάνοι" και το "Καραντί", που είχε ηχογραφηθεί από τον Κώστα Θωμαΐδη στο δίσκο 45 στροφών του '86 "Ο Κ. Θωμαΐδης σε δύο τραγούδια του Θ. Μικρούτσικου". Εδώ, στις "Γραμμές των οριζόντων", τραγουδούσαν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Χάρης με τον Πάνο Κατσιμίχα. Τις δικές του ιδιαίτερες ερμηνευτικές πινελιές έβαλε και ο Θ. Μικρούτσικος, που φάνηκε ότι έχει, τελικά, τον τρόπο του με την ποίηση του Νίκου Καββαδία. Κι άλλοι συνθέτες και τραγουδοποιοί αποπειράθηκαν - άλλοτε εύστοχα κι άλλοτε αδόκιμα - να τον μελοποιήσουν, αλλά η προσέγγιση του Μικρούτσικου έφερε μιαν άλλη αύρα. Μας παρέσυρε ευκολότερα στη φυγή και στο ταξίδι, που γεννά η "παράξενη" γραφή του θαλασσινού ποιητή.

Και φθάνουμε στην άνοιξη του 2005, όταν ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσίασε, σε μια σειρά έξη παραστάσεων, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τη συνολική εργασία του πάνω στον Καββαδία, τα τραγούδια του, δηλαδή, τόσο από το "Σταυρό του νότου" όσο και από τις "Γραμμές των οριζόντων". Τα παρουσίασε αλλαγμένα, αγνώριστα, τα "πείραξε", τα άπλωσε μουσικά, τους άλλαξε τις φόρμες και τους ρυθμούς. Για να σηκώσουν το ερμηνευτικό βάρος αυτού του υλικού, επέλεξε το Γιάννη Κότσιρα, το Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, το Χρήστο Θηβαίο, και τον παλιό του γνώριμο - και πρώτο διδάξαντα - Γιάννη Κούτρα.

Η ζωντανή ηχογράφηση αυτής της παρουσίασης κυκλοφόρησε στο διπλό cd "Σταυρός του νότου - Γραμμές των οριζόντων". Στο υλικό του άλμπουμ θα βρείτε και ένα ποίημα του Νίκου Καββαδία, το "Μαρέα", που είχε μελοποιήσει πριν χρόνια ο συνθέτης και μέχρι τότε παρέμενε ακυκλοφόρητο.

Δεν ξέρω αν η σχέση του Θάνου Μικρούτσικου με τον Καββαδία τελειώνει εδώ. Ίσως, κάτι καινούργιο γεννηθεί στο μέλλον, ίσως θελήσει να ανοίξει ένα νέο "λογαριασμό" με την ποίηση του "Κόλλια". Πάντως, το τραγούδι "Στης γοργόνας το φτερό", από το δίσκο του Θάνου Μικρούτσικου με τον Μανώλη Μητσιά "Υπέροχα μονάχοι" (2006) - σε στίχους του Άλκη Αλκαίου - κλείνει με το Μικρούτσικο να τραγουδά το στίχο του Καββαδία "Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία" από το ποίημα "Γυναίκα". Είναι, άραγε, τυχαίο;

Και δυο λόγια για τον ασυρματιστή ποιητή...
Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε το 1910 σε μια μικρή πόλη της Μαντζουρίας κοντά στο Χαρμπίν, από γονείς Έλληνες (Κεφαλλονίτες). Πέθανε στις 10 Φλεβάρη του 1975. Έγραψε ένα και μοναδικό μυθιστόρημα, τη "Βάρδια" και τρεις ποιητικές συλλογές: "Μαραμπού" (1933), "Πούσι" (1947) και "Τραβέρσο" (1975).
Η πρώτη του μελοποίηση έγινε από το Γιάννη Σπανό στο δίσκο της "Τρίτης Ανθολογίας", που κυκλοφόρησε το 1975. Το ποίημα "Ιδανικός κι ανάξιος εραστής" τραγούδησε ο Κώστας Καράλης...