Μια διαφορετική συζήτηση για τη μουσική, τις συνεργασίες, την παράδοση, την πορεία του καλλιτέχνη, τις επιρροές και τη δημιουργική γραφή... Ο Μανώλης Φάμελος, ορίζεται και δουλεύει σε ένα χώρο σκληρό και απαιτητικό. Η φιλοσοφική ματιά που έχει για την πραγματικότητα, το στίχο, τη μουσική αλλά και η φαντασία τον βοηθάει να κινείται λειτουργικά φτιάχνοντας μουσικές ιστορίες...

Κάντε "κλικ" για να κατεβάσετε το αυτόγραφο - "wallpaper" του Μανώλη Φάμελλου (artwork: Φανή Γιαννάκου )

Μusic Corner: Η τελευταία σου δουλειά έχει τίτλο "η ψυχή του πάρτυ". Όταν όμως γυρίσεις το δίσκο από την πίσω μεριά βλέπεις: "δεν ήμουν ποτέ" η ψυχή του πάρτυ!
Μανώλης Φάμελλος: Εντάξει δεν έχω να πω κάτι, αυτό λέγεται στο τραγούδι "δεν ήμουν ποτέ η ψυχή του πάρτι". Είναι μια αφορμή να μιλήσω για πολλά άλλα πράγματα που με απασχολούν και νομίζω ότι τα περιγράφω όλα αυτά στο δίσκο. Αυτό το τραγούδι έτυχε να δώσει τον τίτλο στο δίσκο.

Μusic Corner: Θέλει να πει κάτι σαν "δεν είσαι αυτό που ίσως θα ήθελες να είσαι";
Μανώλης Φάμελλος: Δε χρειάζεται να το συνδέσουμε απαραίτητα μ' αυτό, ο καθένας δίνει την ερμηνεία που θέλει. Εγώ θα έλεγα ότι απλά, δεν είμαι τόσο εξωστρεφής. Δε λέω πως το πρόβλημα μου είναι ο υπόλοιπος κόσμος ή το πως συμπεριφέρεται, δεν φταίνε οι άλλοι. Είναι δικό μου θέμα.

Μusic Corner: Πως επιλέχθηκε για τίτλος του δίσκου;
Μανώλης Φάμελλος: Είναι ένα τραγούδι που προέκυψε εκ των υστέρων. Υπήρχε ο πυρήνας των τραγουδιών που αποτέλεσε το δίσκο και στην πορεία προέκυψε κ αυτό, αναδείχτηκε από τα υπόλοιπα και το επιλέξαμε για τίτλο. Υπάρχει ένας αυτοσαρκασμός στο τραγούδι και μου άρεσε να μπει σαν τίτλος.

Μusic Corner: Με την προηγούμενη δουλειά είπες ότι έκλεισε ένας κύκλος. Τώρα λοιπόν ξεκινάει κάτι εντελώς καινούργιο;
Μανώλης Φάμελλος: Δεν θυμάμαι σε ποια συνέντευξη ακριβώς το είχα πει αυτό και ποια ήταν τα συμφραζόμενα, αλλά κάθε δίσκος είναι ένα βήμα προς το άγνωστο. Σήμερα ωστόσο πιστεύω ότι δεν κλείνει κάποιος κύκλος. Στο "ποτέ όπως πριν" ασχολήθηκα με κάποια τραγούδια με κάποιες εκκρεμότητες που υπήρχαν στο παρελθόν. Αλλά κι όταν το έκανα αυτό είχα την αίσθηση ότι δεν θα ξαναασχοληθώ μαζί τους. Σήμερα δεν έχω αυτή την αίσθηση. Οπότε δε θα έλεγα ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Μusic Corner: Θα έγραφες τραγούδια για ολόκληρο δίσκο άλλου καλλιτέχνη;
Μανώλης Φάμελλος: Το έκανα σχεδόν. Δε γράφω δίσκους για άλλους ανθρώπους, απλά έχω κάποια τραγούδια τα οποία δεν μπορώ να τα "υπηρετήσω" εγώ.

Μusic Corner: Σκέφτεσαι δηλαδή ότι ένα τραγούδι θα ταίριαζε στη φωνή κάποιου άλλου τραγουδιστή;
Μανώλης Φάμελλος: Ναι αλλά το σκέφτομαι εκ των υστέρων αφ' ότου το τραγούδι έχει διαμορφωθεί. Δεν μπορώ δηλαδή να κατευθύνω τη γραφή μου κάπου. Σε μια δυο περιπτώσεις μόνο έχει συμβεί να ολοκληρωθεί κάτι με βάση ένα πρόσωπο. Αλλά νομίζω ότι τεχνικά δεν έχω αυτή την ικανότητα.

Μusic Corner: Όταν τελειώνει ένα τραγούδι είναι όπως ένα κείμενο; Ένα βιβλίο ας πούμε; Ύστερα έχει τον κύκλο του;
Μανώλης Φάμελλος: Αυτό ισχύει. Δεν ανήκει σε σένα πια. Αυτό που είναι δικό σου είναι η διαδρομή, μέχρι να το ολοκληρώσεις. Από 'κει και πέρα αυτονομείται αλλά το αποτύπωμα ανήκει και σε σένα. Δηλαδή μπορείς να το πάρεις κ' εσύ. Από τη στιγμή που κάτι φωτογραφίζεται, δημοσιοποιείται, αποκτά διαδρομή μέσα από άλλους ανθρώπους, την οποία δεν την ελέγχεις. Αλλά μπορείς να κάνεις κι εσύ αν θέλεις τη δική σου διαδρομή προς τα πίσω μέσα από αυτό το τραγούδι και να το ξαναδείς. Η σχέση που έχεις με ένα τραγούδι δεν τελειώνει ποτέ. Είναι όμως πλέον ένα άλλο τραγούδι όταν το έχει μοιραστεί κάποιος με τον κόσμο.

Μusic Corner: Η νέα δουλειά έχει λίγο πιο αισιόδοξο ήχο. Θεωρείς τον εαυτό σου απαισιόδοξο;
Μανώλης Φάμελλος: Απλά ξέρεις όταν έχω τις μαύρες μου, τα πράγματα μου φαίνονται όπως είναι. Δεν είμαι αισιόδοξος όταν όλα γύρω μου είναι μαύρα. Πρέπει να βλέπεις τα πράγματα ως έχουν.

Μusic Corner: Τα πράγματα είναι πάντα όπως τα βλέπουμε;
Μανώλης Φάμελλος: Ναι είναι, απλά εμείς έχουμε ένα τρόπο να μετουσιώνουμε καταστάσεις σε κάτι άλλο. Είναι τελικά η δική μας διάθεση κι η δική μας οπτική γωνία που διαμορφώνει τα πράγματα.

Μusic Corner: Θα έγραφες καθαρά πολιτικό στίχο; Ο "κύριος Κ" είναι ένα κοινωνικό κομμάτι...
Μανώλης Φάμελλος: Δεν ξέρω υποθέτω πως ναι. Νομίζω ότι είναι πολιτικά αυτά που γράφω. Προκύπτει "προβληματισμός" στο δίσκο.

Μusic Corner: Ξένο στίχο γράφεις;
Μανώλης Φάμελλος: Όχι, αισθάνομαι ότι είμαι ορισμένος μέσα στη δική μας γλώσσα. Ίσως σαν άσκηση το επιχειρούσα, αλλά χωρίς κάποια προοπτική.

Μusic Corner: Είσαι επηρεασμένος από την ξένη μουσική αλλά και από την ελληνική παραδοσιακή μουσική σε αυτή τη δουλειά.
Μανώλης Φάμελλος: Είμαι επηρεασμένος και από την ξένη και από την ελληνική μουσική. Πιστεύω ότι αυτός είναι ένας λαϊκός δίσκος. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται κάποιος να έχει εντρυφήσει στα σύγχρονα ρεύματα της σύγχρονης μουσικής ή να είναι διανοούμενος για να καταλάβει τι θέλω να πω. Χρειάζεται απλά να έχει τη διάθεση για να τον καταλάβει. Τώρα στο τι είναι παραδοσιακή μουσική είναι ένα ερώτημα στο οποίο εγώ δεν έχω σφαιρική απάντηση. Ότι βλέπω γύρω μου και υπήρχε πριν από μένα είναι παράδοση. Τώρα αν είναι προαιώνια παράδοση ή αν είναι τρέχουσα παράδοση είναι μια άλλη ιστορία. Δεν ξέρω αν το ένα έχει σώνει και καλά μεγαλύτερη βαρύτητα από το άλλο.

Μusic Corner: Ποιο είναι το αγαπημένο σου τραγούδι από το δίσκο; Για μένα είναι το "ένα τραγουδάκι για το τίποτα"!
Μανώλης Φάμελλος: Όλα ωραία είναι, το "ένα τραγουδάκι για το τίποτα" ήταν από τα τελευταία που έγραψα και με ταλαιπώρησε, μου πήρε πολύ χρόνο για να το τελειώσω. Κ όλα αυτά γίναν για το ...τίποτα (γέλια)!

Μusic Corner: Ασχολείσαι με άλλες τέχνες;
Μανώλης Φάμελλος: Είχα μια έφεση μικρός στη ζωγραφική αλλά την εγκατέλειψα. Δεν είμαι βέβαιος αν την εγκατέλειψα εγώ ή με εγκατέλειψε αυτή, νομίζω ότι συνέβη κάτι προς το δεύτερο αλλά μάλλον ήταν αμοιβαίο!

Μusic Corner: Χωρίσατε ..."συμβιβασμένοι";
Μανώλης Φάμελλος: Ναι δεν ήταν επεισοδιακή η λήξη, ακόμα πάντως κάπως πάει το χέρι, ..."αυτονομείται", αλλά ευτυχώς το συγκρατώ.

Μusic Corner: Θα έκανες μουσική για τον κινηματογράφο;
Μανώλης Φάμελλος: Ωραίος ο κινηματογράφος. Δεν μου έχει γίνει όμως κάποια πρόταση...

Μusic Corner: Ηλεκτρονική μουσική θα έκανες;
Μανώλης Φάμελλος: Εγώ ξέρω να κάνω τραγούδια με μια κιθάρα. Έχω δοκιμάσει πράγματα, έχω δανειστεί από αυτό το χώρο, αλλά νομίζω ότι δεν θα έκανα κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εύκολα είτε ηλεκτρονική, είτε χορευτική μουσική, είτε λαϊκή, είτε και παραδοσιακή μουσική. Νομίζω ότι "κλέβω" συστατικά και ιδέες από διάφορες συνταγές και καταλήγω σε ένα αποτέλεσμα το οποίο δεν θέλω να το εντάξω κάπου.

Μusic Corner: Η εικόνα πόσο ρόλο παίζει σε αυτά που γράφεις , για παράδειγμα "η λουλουδού" πιστεύω ότι ξεκίνησε από μία εικόνα...
Μανώλης Φάμελλος: Ναι όταν την είδα εκστασιάστηκα! Οι στίχοι μου είναι κάπως κινηματογραφικοί. Αισθάνομαι ότι ένα τραγούδι αν δεν φωτογραφίζει, δεν καταγράφει κάποιες εντυπώσεις, δεν είναι πλήρες. Εγώ θα έλεγα όχι εικόνες αλλά οπτικές καταγραφές, περισσότερο. Αισθάνομαι ότι δεν γειώνεται ένα τραγούδι, ότι εμένα δεν με συγκινεί, αν δεν υπάρχει μέσα αυτό που αντικρίζουν τα μάτια μου, άσχετα από το αν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα ή όχι. Νομίζω ότι είναι τόσο στέρεα αυτή η εμμονή που φτάνω να έχω και μία τάση προς την υπερβολή. Δηλαδή θα ήθελα να είμαι λιγότερο περιγραφικός αλλά είναι κάτι που δεν μπορώ να ελέγξω.

Μusic Corner: Θέατρο πηγαίνεις;
Μανώλης Φάμελλος: Το θέατρο είναι σε δύσκολη ώρα και επειδή εγώ μένω λίγο μακριά από το κέντρο δεν πηγαίνω τόσο όσο θα ήθελα. Θα ήθελα να πηγαίνω πιο συχνά.

Μusic Corner: Θα μελοποιούσες ποίηση;
Μανώλης Φάμελλος: Υπάρχουν κάποια ποιήματα ή αποσπάσματα από ποιήματα που μου αρέσουν πολύ και θα ήθελα πολύ να τα μελοποιήσω αλλά μου αντιστέκονται, δεν τα καταφέρνω και τόσο. Κάνω μέχρι ενός σημείου αλλά όταν προϋπάρχει ο στίχος και δεν έχω τη δυνατότητα να επέμβω να το διασκευάσω είναι κάπως "στραγγαλιστικό". Δηλαδή μπορώ να το μελοποιήσω, αλλά το αποτέλεσμα μου φαίνεται πολύ συμβατικό. Αντί να αναδεικνύει το ποίημα, τη γραφή, νομίζω την περιορίζει.
Ο τρόπος που δουλεύω είναι αυτός, δηλαδή η μελωδία να ανασύρει το στίχο και ο στίχος να ανασύρει τη μελωδία. Όταν ο δρόμος είναι στρωμένος κι εσύ πρέπει να ακολουθήσεις μια συγκεκριμένη διαδρομή, να στο πω σαν εικόνα, είναι σαν ένα ποτάμι κι εσύ πρέπει να πατήσεις πάνω σε πέτρες για να περάσεις απέναντι. Δεν μπορώ να υπάρχει ένας κώδικας και να πρέπει να τον υπηρετήσω. Θέλω να ρίξω και κάνα βοτσαλάκι δικό μου. Ή να "βραχώ" και λίγο. Το 'χω κάνει μερικές φορές αλλά αυθόρμητα. Έτυχε να με ευεργετήσει η στιγμή, το "κομβικό σημείο". Να βρεθώ σε μια "χρονοσύζευξη" ας πούμε!

Μusic Corner: Αν έχεις ένα πολύ καλό στίχο αλλά η μουσική του δεν σου βγαίνει τόσο καλά τι κάνεις; Το κυκλοφορείς;
Μανώλης Φάμελλος: Ευτυχώς που υπάρχει και η δισκογραφία για να αποτυπώνεται κάτι γιατί αν δεν υπήρχε, αυτό το κομβικό σημείο θα συνέχιζα να επεξεργάζομαι τα τραγούδια για πάντα. Σπανίως έχω την αίσθηση ότι ένα τραγούδι έχει τελειώσει. Πάντα νομίζω ότι κάτι λείπει, κάτι περισσεύει και πάντα βρίσκομαι στη διαδικασία να το πάω ένα βήμα παραπέρα. Για το στίχο και τη μουσική, εγώ νομίζω ότι τα πιο σημαντικά είναι αυτά που δεν λέγονται και μάλλον εγώ γι αυτό κάνω μουσική. Επειδή έγραφα είτε στιχάκια είτε έκανα άλλες παιδαριώδεις απόπειρες, πριν πιάσω μια κιθάρα και προσπαθήσω να κάνω κάτι άλλο, να τους δώσω μία άλλη διάσταση. Νομίζω ότι άρχισα να παίζω μουσική επειδή ήθελα να πω κάτι που δεν λέγεται. Ο καθένας διαλέγει ότι θέλει, ζούμε στην παντοκρατορία του λόγου. Αν δεν έχεις κάτι να πεις και κάτι που να εισπράξει ο άλλος άμεσα σε πρώτη επαφή είναι καλύτερα να σιωπάς, είτε να γράφεις αγγλικά οπότε συγχωρείσαι!

Μusic Corner: Πως ακούς ένα cd;
Μανώλης Φάμελλος: Προσπαθώ να μην ακούω συντεχνιακά, προσπαθώ να μην εστιάζω σε τεχνικές λεπτομέρειες που έτσι κι αλλιώς με ενδιαφέρουν, επειδή είναι μέρος της δουλειάς μου γιατί δουλεύω και σαν παραγωγός. Επειδή παρακολουθώ γενικά τις νέες τεχνικές, τους νέους κώδικες και περιμένω πολλά πράγματα από τη μουσική. Περιμένω να αλλάξει η ζωή μου όταν ακούω ένα δίσκο, να με συγκινήσει βαθιά αυτό που ακούω. Πιστεύω όμως ότι αυτό συμβαίνει και αλλού. Όταν πας να δεις μια παράσταση πρέπει να ζητάς τα πάντα, να τα ζητάς όλα και να είσαι διατεθειμένος να τα δώσεις όλα.

Μusic Corner: Πως είναι να έχεις τόσες πολλές μουσικές συνεργασίες;
Μανώλης Φάμελλος: Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Υπάρχουν συνεργασίες στις οποίες μπαίνεις με την καλύτερη διάθεση, προσφέρεις πράγματα αλλά περιμένεις και από αυτές να σου προσφέρουν κάτι αλλά τελικά δεν καταλήγουν πουθενά. Υπάρχουν και συνεργασίες που δεν έχεις φανταστεί ποτέ κι έρχονται στο δρόμο σου και τελικά σου αποκαλύπτονται προοπτικές που έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. Οπότε δεν μπορούμε όλες τις συνεργασίες να τις συνεκτιμήσουμε. Για μένα είναι ένας τρόπος να βρω τον εαυτό μου κάθε φορά με το να τον μοιράζομαι γιατί υπάρχει μια ιδιοτέλεια σ' αυτό. Θέλω να κερδίσω πράγματα κα κερδίζω μ' αυτό τον τρόπο. Έμαθα να παίζω μουσική έτσι και συνεχίζω να παίζω μουσική μ' αυτό τον τρόπο. Όπως έχω μάθει. Δεν έχω μάθει διαφορετικά...

Μusic Corner: Αυτό πως εξελίσσεται;
Μανώλης Φάμελλος: Μαθαίνουμε κάτι και το εξελίσσουμε, μαθαίνοντας το στους άλλους ή όταν το μοιραζόμαστε με τους άλλους ή δοκιμάζοντάς το στους άλλους ή δοκιμάζοντας κάποιες ιδέες που έχουν γεννηθεί μέσα σε μια άλλη διαδρομή, που την έχει δημιουργήσει ένας άλλος άνθρωπος, δοκιμάζοντας πως θα μπορούσαμε εμείς να τις πραγματοποιήσουμε. Αυτά όλα είναι "δάνεια"! Και οι επιρροές μας οι άμεσες αλλά και οι έμμεσες όπου δεν υπάρχει απευθείας επαφή με το υποκείμενο, είναι κάποιου είδους συνεργασία. Γίνεται βέβαια εν απουσία του δεύτερου πόλου αλλά είναι ουσιαστική συνεργασία.

Μusic Corner: Δηλαδή;
Μανώλης Φάμελλος: Συνεργασία δεν έχεις μονάχα με τους ανθρώπους με τους οποίους κάνεις μουσική αλλά και με όσους μοιράζεσαι τη μουσική σου. Με το κοινό.

Μusic Corner: Είναι εύκολο να κάνεις συνεργασίες; Νομίζω δουλεύεις περισσότερο μόνος σου...
Μανώλης Φάμελλος: Κοίταξε, ούτε το ένα ούτε το άλλο μου είναι εύκολο. Γενικότερα σε όσα πράγματα έχω κάνει μέχρι στιγμής περισσότερο με έχει φέρει σε μπελάδες και αδιέξοδα η ευκολία. Η δυσκολία είναι αυτή που με βοήθησε περισσότερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχω παιδέψει αρκετά τον εαυτό μου ώστε να την καλοδέχομαι κιόλας τη δυσκολία. Έχω ένα πρόβλημα στην αφετηρία, στην εκκίνηση αλλά μετά κάπου βρίσκω ένα ρυθμό. Κάτι άλλο που υπάρχει είναι το μεταφυσικό, δηλαδή καμιά φορά στις συνεργασίες δεν πετυχαίνεται η κατάλληλη ώσμωση. Και οι δύο άνθρωποι έχουν παράλληλες πορείες, σχετικές αφετηρίες και κοινή κληρονομιά με ένα τρόπο, αλλά παρ' όλα αυτά δεν καταφέρνουν να το μοιραστούν αυτό. Υπάρχουν άνθρωποι που διασταυρώνονται από άλλα σύμπαντα και τελικά παράγεται κάτι, γίνεται μια σύντηξη. Χαοτικό είναι και το να βρίσκεσαι με τον εαυτό σου, χαοτικό και το να μοιράζεσαι με τους άλλους. Απλώς το ταξίδι είναι πιο ενδιαφέρον επειδή έχεις παρέα.

Μusic Corner: Στην δουλειά σου ως παραγωγός;
Μανώλης Φάμελλος: Εκεί παραλαμβάνω το ρόλο του "συνοδηγού". Όποτε δουλεύω σ' ένα δίσκο με οποιοδήποτε ιδιώτη που εκεί δεν υπογράφω εγώ απ' ευθείας, είτε σαν συνθέτης είτε σαν ενορχηστρωτής είτε σαν παραγωγός, υπάρχει η ματαιοδοξία που μονίμως επαγρυπνεί και προσπαθεί να με αναχαιτίσει αλλά εμένα μ' αρέσει και το κάνω!

Μusic Corner: Πως είναι να βλέπεις τους άλλους σαν κριτής;
Μανώλης Φάμελλος: Δεν τους βλέπεις σαν κριτής, απλά έχεις συμπληρωματικό ρόλο. Και πάλι όμως είσαι ένα κομμάτι του όλου.

------

*** Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του Μανώλη Φάμελλου.
*** Oι φωτογραφίες έχουν τραβηχθεί με ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, Olympus.
*** Απαγορεύεται η αναδημοσίευση υλικού (κειμένων ή φωτογραφιών) χωρίς την άδεια του Music Corner.