Ο Νίκος Πορτοκάλογλου στο Μusic Corner

Music Corner: Ξεκινώντας θα ήθελα να μου μιλήσεις για το νέο σου cd "Μπραζιλέρο"...
Νίκος Πορτοκάλογλου: Το cd περιέχει τη μουσική της ταινίας "Μπραζιλέρο", δηλαδή το ένα τραγούδι που ακούγεται στην ταινία "θάλασσά μου σκοτεινή" και 10 ορχηστρικά. Περιέχει επίσης άλλα 4 τραγούδια που είναι εμπνευσμένα από την ταινία, αλλά δεν ακούγονται σ' αυτήν. Για μένα είναι η δεύτερη προσπάθεια που κάνω στον κινηματογράφο μετά το "Βαλκανιζατέρ". Το "στοίχημα" για μένα είναι ο δίσκος αυτός να έχει απόλυτη αυτονομία. Δηλαδή εκτός από μουσική μιας ταινίας, να είναι και ένας δίσκος αυτόνομος, έστω και για κάποιον που δεν θα δει την ταινία. Εκτός από μένα, τραγουδάει και η Ελευθερία Αρβανιτάκη δύο τραγούδια, ο Σταύρος Λογαρίδης λέει μαζί μου ένα άλλο, ενώ συμμετέχει και μια νέα κοπέλα που κάνει την πρώτη της δισκογραφική εμφάνιση, η Ανδριάννα Μπάμπαλη.

MC: Το ύφος του δίσκου;
Ν.Π.: Το ύφος του δίσκου είναι μια ισορροπία, ένα παιχνίδι, ανάμεσα στους παραδοσιακούς ελληνικούς ήχους, που στηρίζονται σε όργανα όπως Κρητική λύρα, κανονάκι, φλογέρες, σαντούρι και τουμπερλέκι και στους ηλεκτρονικούς ήχους που κυριαρχούν αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη. Το cd αυτό αποτελεί μια "συνάντηση" αυτών των δύο κόσμων, γεγονός που ξεπήδησε μέσα από το ίδιο το σενάριο της ταινίας, που αφορά τη συνάντηση ενός Έλληνα με δύο ξένους.

MC: Ρώτησα για το ύφος γιατί στις μέχρι τώρα παραγωγές σου έχω παρατηρήσει πως παίζεις ανάμεσα στη δυτική και την ανατολική κουλτούρα. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως αρέσκεσαι σε πειραματισμούς ή απλώς προσπαθείς να κατασταλάξεις κάπου;
Ν.Π.: Το όνειρό μου δεν είναι να κατασταλάξω κάπου. Περισσότερο πειραματίζομαι και αυτό είναι που απολαμβάνω όταν δημιουργώ ένα τραγούδι. Η "εξερεύνηση" σε χώρους που δεν έχω ξανακινηθεί. Όσο για το "παιχνίδι" μεταξύ ανατολής και δύσης που ανέφερες, πρόσφατα προσπαθούσα να γράψω ένα τραγούδι με το οποίο να συστήνομαι κατά κάποιο τρόπο. Στους στίχους του λοιπόν έλεγε "είμαι ένας ευγενής αλήτης, ροκάς ανατολίτης". Αυτό πιστεύω είναι και το "στίγμα" μου... Ένας "ροκάς ανατολίτης"!

MC: Παίζεις πάντως με τη μουσική όχι μόνο προς το ύφος, αλλά και ως προς τα όργανα που χρησιμοποιείς. Πότε χρησιμοποιείς ηλεκτρονικά όργανα, πότε φυσικά, όπως πρόσφατα στο πρόγραμμα "unplugged" που παρουσίασες το καλοκαίρι.
Ν.Π.: Τα όργανα τα βλέπω όπως θα έβλεπε ένας σκηνοθέτης τα σκηνικά και τα κοστούμια. Η ενορχήστρωση αποτελεί για μένα πάντα μια ευκαιρία να δω τα τραγούδια από μια άλλη σκοπιά. Όταν έκανα τον "άσωτο υιό", χρησιμοποίησα πολλά ηλεκτρικά τραγούδια από την εποχή των Φατμέ. Στο δίσκο τα μεταμόρφωσα σε λαϊκά. Αυτό δεν σημαίνει πως ήθελα να δώσω στα τραγούδια μια λαϊκή μορφή, απλώς ήθελα να ανακαλύψω τις κρυφές πλευρές τους. Για παράδειγμα το "πότε θα σε βαρεθώ" που τραγούδησε η Ελένη Τσαλιγοπούλου σαν ένα κλασικό χασάπικο, στην πρώτη του μορφή υπήρχε σε ένα δίσκο των Φατμέ σε πιο reggae μορφή. Μου αρέσει αυτό το παιχνίδι με τα διαφορετικά όργανα και στυλ.

MC: Έτσι αποδεικνύεις πως η μουσική δεν έχει όρια. Δεν υπάρχουν ταμπέλες. Μπορεί ένα rock τραγούδι να έχει και την λαϊκή του πλευρά...
Ν.Π.: Ναι αυτό ακριβώς μου αρέσει, η "μεταμόρφωση" των τραγουδιών. Κι αυτό είναι κάτι που κάνω πάντα στις συναυλίες μου. Το κάνω και για πρακτικούς λόγους γιατί όταν παίζω ένα τραγούδι δέκα χρόνια με τον ίδιο τρόπο, εγώ πρώτος χάνω το ενδιαφέρον μου γι' αυτό, με κουράζει. Όταν το μεταμορφώνω, ανανεώνω πρώτ' απ' όλα τη δική μου σχέση με αυτό. Και από τη στιγμή που καταφέρνω να διασκευάσω ένα παλιό μου τραγούδι και να μου ξαναπροκαλέσει ενθουσιασμό, μόνο τότε μπορώ να μεταδώσω ενθουσιασμό και στο κοινό.

MC: Ποιες είναι οι μουσικές επιρροές που είχες από μικρός;
Ν.Π.: Ήταν τα τραγούδια που άκουγα στο ραδιόφωνο τότε, καθώς και τα δισκάκια των γονιών μου. Μούσχουρη, Χατζιδάκις και διάφορα ξένα της εποχής, όπως Beatles, Hendrix, Rolling Stones, Dylan, τα κλασσικά δηλαδή. Θυμάμαι πως έκανα από πολύ μικρός οικονομίες για να αγοράζω δίσκους. Φυσικά δεν σταμάτησα ποτέ ν' ακούω καινούρια πράγματα. Δεν κόλλησα δηλαδή σ' αυτούς που σου ανέφερα παραπάνω. Αργότερα άκουγα Talking Heads, U2 και τελευταία Galexico και διάφορα άλλα κιθαριστικά και ηλεκτρικά groups. Παράλληλα από κάποια στιγμή και μετά, ενώ έψαχνα καινούρια πράγματα, άρχισα να ψάχνω και τα δικά μας παλιά τραγούδια. Λαϊκά, παραδοσιακά...

MC: Δεν είσαι λοιπόν από τους μουσικούς που δεν αλλάζουν ποτέ μια πετυχημένη συνταγή...
Ν.Π.: Έτσι είναι αν και δεν ισχυρίζομαι πως ο δικός μου τρόπος είναι ο καλύτερος. Μου αρέσουν μάλιστα καλλιτέχνες που ακολουθούν συγκεκριμένες συνταγές σε όλη τους την καριέρα. Όπως για παράδειγμα ο Dylan. Όταν παίρνεις ένα δίσκο του δεν περιμένεις να σε ξαφνιάσει ο ήχος του. Είναι συγκεκριμένα τα μονοπάτια που ακολουθεί. Εγώ όμως είμαι αρκετά ανήσυχος και περίεργος για να μένω στα ίδια. Έχω περιέργεια να δω πως θα τα καταφέρω εγώ γράφοντας ένα λαϊκό τραγούδι, όπως έκανα το "κλείσε τα μάτια σου". Ή όπως στον τελευταίο δίσκο είχα την περιέργεια να δουλέψω όπως δουλεύουν τα group ελληνικής μουσικής, με "ντουέτα" στο studio. Έτσι κι εγώ συνεργάστηκα με τον Χρυσόστομο Μουράτογλου. Οι δυο μας παίξαμε στο studio τα βασικά όργανα και μετά προσθέσαμε τα παραδοσιακά όργανα που έπαιξαν κάποιοι άλλοι μουσικοί.

MC: Έχεις καταφέρει να φτάσεις στόχους που ενδεχομένως είχες θέσει όταν ξεκινούσες την καριέρα σου;
Ν.Π.: Ο στόχος μου ήταν να ζω μέσα στη μουσική. Μη νομίζεις πως αυτό είναι εύκολο, γιατί μπορεί να ακολουθήσει κανείς το επάγγελμα του μουσικού, αλλά να τον κυριέψει η ρουτίνα, ή τα αναγκαία κακά της δουλειάς. Όπως όλες οι δουλειές, έτσι και το τραγούδι έχει δύο πλευρές. Παιχνίδι και αγγαρεία. Η "αγγαρεία" είναι το πρακτικό μέρος της δουλειάς. Τηλέφωνα κλπ. Το "παιχνίδι" είναι η δημιουργική πλευρά. Όλη η προσπάθεια είναι να αυξήσεις το ποσοστό του παιχνιδιού. Από αυτή την άποψη είμαι μέσα στο στόχο μου. Όσο περνάνε τα χρόνια ασχολούμαι όλο και περισσότερο με το "παιχνίδι".

MC: Οι Φατμέ τι νέο πιστεύεις πως έφεραν στην ελληνική μουσική και τι ήταν αυτό που τους έκανε να ξεχωρίσουν;
Ν.Π.: Οι Φατμέ έκαναν το πιο φυσικό πράγμα που θα μπορούσε να κάνει τότε ένα συγκρότημα από πιτσιρικάδες στην Αθήνα. Κάτι που μάλιστα δεν έκανε κανείς. Δηλαδή έπαιξε με ένα είδος ηλεκτρικού ήχου, ελληνικά τραγούδια της εποχής του. Επρόκειτο για ένα συγκρότημα που έλεγε την ιστορία της γενιάς του με έναν απλό και άμεσο στίχο και με ηλεκτρικό ήχο.

MC: Και μετά από την πολύ καλή πορεία που είχατε, ακολουθήσατε κι εσείς την συνήθη πορεία των συγκροτημάτων και διαλυθήκατε. Η διάλυση αυτή έχει να κάνει με τις ατομικές φιλοδοξίες των μελών του συγκροτήματος;
Ν.Π.: Σε ένα συγκρότημα το μεγάλο πρόβλημα είναι οι εγωισμοί και οι προσωπικές φιλοδοξίες. Φτάνει κάποια στιγμή που αυτά κοντράρονται σε μεγάλο βαθμό. Αυτό συνέβη και με τους Φατμέ. Τα δύο τελευταία χρόνια με τους Φατμέ ήταν δυσάρεστα. Τσακωμοί, γκρίνιες, όλοι ήταν ανικανοποίητοι, ο ένας τα είχε με τον άλλο... Δεν πήγαινε παρα πέρα. Εξάλλου ήταν ένα συγκρότημα που ξεκίνησε σαν παρέα. Μέναμε όλοι, σχεδόν στο ίδιο σπίτι. Μεγαλώνοντας αυτό άλλαξε, η παρέα άρχισε να χαλαρώνει και να διαλύεται. Οπότε ήταν η φυσική κατάληξη η διάλυση. Για να συνεχίσουμε θα έπρεπε το 89 να παίρναμε μια πολύ ψυχρή απόφαση. Υπολογίζοντας δηλαδή πως το συγκρότημα είναι στην καλύτερή του φάση κι ότι θα ήταν κουτό να το διαλύσουμε, θα έπρεπε να αποδεχθούμε το άσχημο κλίμα και να συνεχίσουμε. Εμάς όμως δεν μας βγήκε αυτή η λογική.

MC: Υπάρχει σήμερα κάποιο συγκρότημα που ενδεχομένως να σου θυμίζει κάτι από τους Φατμέ;
Ν.Π.: Οι Τρύπες έχουν κάποια στοιχεία που μου θυμίζουν Φατμέ, επίσης τα Ξύλινα Σπαθιά και τα Υπόγεια Ρεύματα. Συγγενικά στοιχεία πέρα από τα group, βρίσκω και στη μουσική του Φάμελλου. Οι Φατμέ όπως σου είπα πριν έκαναν κάτι πολύ απλό για την εποχή τους, που όμως όλοι έλεγαν ότι αυτό δεν γίνεται. Έλεγαν ας πούμε πως για να παίξεις rock στην Ελλάδα, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσεις αγγλικό στίχο. Ή έλεγαν ότι αν θέλεις να τραγουδήσεις ελληνικά, ο μόνος τρόπος είναι να κάνεις έντεχνο ή ρεμπέτικο τραγούδι. Οι Φατμέ απέδειξαν πως αν η ψυχή σου περιέχει τα πιο ετερόκλητα πράγματα, τότε πρέπει να γράψεις τραγούδια που να περιέχουν όλα αυτά τα στοιχεία, όσο ετερόκλητα κι αν είναι. Δεν υπάρχει καμιά συνταγή. Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου.

MC: Λες πως δεν υπάρχει συνταγή, στον τελευταίο σου όμως προσωπικό δίσκο, τα "παιχνίδια με το διάβολο", έδειξες μια τάση επιστροφής στη πετυχημένη συνταγή των Φατμέ. Είναι έτσι;
Ν.Π.: Όχι δεν χρησιμοποίησα εσκεμμένα τη συνταγή των Φατμέ. Απλώς έκανα ένα δίσκο με ένα τετραμελές ηλεκτρικό συγκρότημα. Αυτό είναι όλο. Απλώς αυτό το εγχείρημα ήθελα να το κάνω τώρα, στα 40 μου. Να χρησιμοποιήσω δηλαδή τα ίδια μέσα για να κάνω ένα ηλεκτρικό δίσκο όπως τον έβλεπα σ' αυτή την ηλικία πλέον.

MC: Πιο ώριμο;
Ν.Π.: Ναι, ίσως κι αυτό. Άκουγα διάφορα group και σκεφτόμουν, αυτοί γιατί παίζουν έτσι ή οι άλλοι γιατί τραγουδούν με εκείνο το τρόπο... Σκέφτηκα λοιπόν να κάνω εγώ ένα δίσκο όπως θα ήθελα να ακούσω από ένα σημερινό ηλεκτρικό group. Αυτό ήταν όλο. Από την άλλη, όσο περνάνε τα χρόνια, αναθεωρείς κάποιες τακτικές που είχες ακολουθήσει σε κάποια δουλειά και θέλεις να ακολουθήσεις κάτι διαφορετικό. Εγώ είμαι και αρκετά αυστηρός με τον παλιό μου εαυτό. Αισθανόμουν πως από την εποχή των Φατμέ, δεν έχει γίνει ένας δίσκος που να με ικανοποιεί απόλυτα. Αυτή η ανησυχία μου με κάνει σήμερα να μη με ικανοποιεί απόλυτα ούτε το "παιχνίδια με το διάβολο".

MC: Εάν κάποιος που δεν ήξερε τίποτα για σένα, σε ρωτούσε ποιο δίσκο σου να αγοράσει ώστε να μπορέσει να γνωρίσει εσένα και τη μουσική σου, κάποιον δίσκο που να σε αντιπροσωπεύει, ποιον θα του πρότεινες;
Ν.Π.: Κάθε φορά θα του πρότεινα τον τελευταίο δίσκο. Γιατί κάθε φορά που κάνω ένα δίσκο λέω αυτός είμαι. Και όντως αυτός είμαι εκείνη τη στιγμή. Μετά από ένα χρόνο δεν θα είμαι πια αυτός. Δηλαδή δεν θα ξανάκανα τώρα ένα δίσκο σαν τα "παιχνίδια με το διάβολο". Με τίποτα. Κάθε νέος δίσκος μου δίνει ένα νέο ενθουσιασμό, αποτελεί για μένα μια νέα περιπέτεια. Άλλος τρόπος δουλειάς, άλλο ύφος, άλλος ήχος... Κι αυτά τα νέα πράγματα είναι που φέρνουν τον ενθουσιασμό. Η επόμενη δουλειά που θα κάνω, πιστεύω πως θα είναι μια εξέλιξη του "Μπραζιλέρο". Στο "Μπραζιλέρο" κυριαρχεί ελληνική μελωδία και ο ήχος πιστεύω πως είναι πολύ προχωρημένος. Όσο περνάνε τα χρόνια παρατηρώ πως αρχίζει και μου βγαίνει πιο έντονα η ανατολίτικη μουσική μου φλέβα.

MC: Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ πως ασχολείσαι πολύ και με soundtracks. Σου αρέσει να "ντύνεις" μουσικά ένα σενάριο;
Ν.Π.: Ναι, αυτό είναι κάτι που πρόσφατα ανακάλυψα. Μου αρέσει να διαβάζω ένα σενάριο και να σκέφτομαι πως θα του δώσω μουσική. Με κεντρίζουν οι ήρωες της ταινίας και τα όσα συμβαίνουν. Βρίσκω ένα κομμάτι του εαυτού μου μέσα σε μια ταινία ή ταυτίζομαι με κάποια συναισθήματα που μου είναι γνώριμα. Το "θάλασσά μου σκοτεινή" είναι εμπνευσμένο από τον πρωταγωνιστή της ταινίας, ο οποίος έχει χτίσει πύργους στην άμμο. Έχει χτίσει τη ζωή του πάνω σε ψέματα. Κι όταν ξεσπάει η κρίση και βγαίνουν στη φόρα τα παλιά του χρέη και τα ψέματα πάνω στα οποία είχε στηρίξει τη ζωή του, καταρρέει. Από κει βγήκε το ρεφρέν "τα είχα όλα μια φορά, μα ήθελα παραπάνω, τι να τα κάνω τώρα πια, απόψε που σε χάνω"

MC: Είναι εύκολο να ταυτίζεσαι με ένα ήρωα, ο οποίος ενδεχομένως να μη ταιριάζει και καθόλου με τον εαυτό σου;
Ν.Π.: Είναι πολύ δύσκολο. Και ειδικά με τους ήρωες του Γκορίτσα, είναι ακόμη πιο δύσκολο. Τους ήρωες του Γκορίτσα, εγώ τους αισθάνομαι σαν κομμάτια του εαυτού μου. Δηλαδή στο "Βαλκανιζατέρ" υπήρχαν οι δύο φίλοι. Ο ένας ήταν ο καταφερτζής και λίγο επιπόλαιος νεοέλληνας και ο άλλος ο πιο μετρημένος, ο πιο συνεπής. Εκεί έβλεπα κομμάτια του εαυτού μου και στους δύο. Το ταξίδι αυτών των δύο τύπων ήταν σαν ένας εσωτερικός διάλογος μέσα μας. Σαν να τσακώνεται ο συντηρητικός εαυτός μας με τον πιο επιπόλαιο. Στο "μπραζιλέρο" χαίρομαι όταν ο κεντρικός ήρωας, στο τέλος την παθαίνει. Όταν όμως τον παρατάνε όλοι, ακόμη κι η γυναίκα του, τον συμπονώ. Εκεί είμαι μαζί του. Τον νιώθω και τον καταλαβαίνω.

MC: Επιστρέφοντας στην μουσική, θέλω να σε ρωτήσω τι είναι αυτό που σε γεμίζει περισσότερο. Η στιγμή της δημιουργίας ή της ερμηνείας ενός τραγουδιού;
Ν.Π.: Παλιότερα θα σου έλεγα σίγουρα η δημιουργία. Παραμένει για μένα ακόμη και σήμερα μια μαγική στιγμή, όταν γράφω ένα τραγούδι. Σήμερα όμως έχω αγαπήσει πολύ και το πάλκο. Παλιά αυτό με γέμιζε άγχος και φόβο. Μεγαλώνοντας όμως έχω αρχίσει να το χαίρομαι, ευχαριστιέμαι πραγματικά όταν είμαι πάνω στη σκηνή. Απολαμβάνω την επαφή με τον κόσμο...

MC: Η έμπνευση προκύπτει κυρίως μέσα από διαδικασίες συναισθηματικής φόρτισης ή είναι ανεξάρτητη;
Ν.Π.: Συνήθως όταν γράφω κάτι καινούριο, έρχεται σαν ξέσπασμα μιας βουβής κατάστασης που με τυραννάει για κάποιο διάστημα. Όπως συμβαίνει ας πούμε με τη γυναικά σου ή με κάποιο φίλο σου. Υπάρχουν κάποιες περίοδοι που μπορεί να είναι δυο μέρες, μπορεί να είναι και δυο βδομάδες, δεν έχει σημασία ο χρόνος. Σ' αυτές λοιπόν τις περιόδους υπάρχει μια "βουβαμάρα", μια ανικανότητα να αγγίξεις και να επικοινωνήσεις με τον άλλο. Αυτό "μεγαλώνει" υπόγεια, σαν μπαλόνι και κάποια στιγμή σκάει. Κάτι γίνεται. Ξεσπάει ένας τσακωμός, ή μια ερωτική περίπτυξη ή ίσως και μια πολύ ωραία κουβέντα. Τότε αυτό το "πνίξιμο" που ένιωθες, η βουβαμάρα, μεταλλάσσεται σε ενέργεια. Κάπως έτσι γράφω τραγούδια.

MC: Θα πουλούσες τραγούδια "με το κομμάτι" μέσα από μια σελίδα στο Internet; Ή προτιμάς το cd;
Ν.Π.: Η ιδέα να είναι τα τραγούδια σκόρπια και μόνα τους, δεν με ενθουσιάζει. Προς το παρόν μου αρέσει πολύ που υπάρχουν τα cd και μέσα από αυτά μπορείς να παρουσιάσεις ολοκληρωμένα τη δουλειά σου. Τώρα ότι κάποια στιγμή θα αλλάξει ο τρόπος που πουλιέται η μουσική, αυτό είναι γεγονός. Και τότε θα κάνω κι εγώ αναγκαστικά αυτό που θα κάνουν και οι υπόλοιποι. Θα 'ναι κρίμα πάντως να χαθούν στοιχεία, όπως ας πούμε το εξώφυλλο του cd. Υπάρχουν στοιχεία απαραίτητα για να συμπληρωθεί η εικόνα μιας δουλειάς. Αλλιώς τι θα κάνουμε; Θα πουλάμε μόνο επιτυχίες;

MC: Έχεις πάντως και τη δική σου σελίδα...
Ν.Π.: Είναι κάτι καινούριο για μένα. Δουλέψαμε πολύ καιρό προσπαθώντας να τη κάνουμε όσο πιο πλήρη μπορούσαμε. Υπάρχει πλήρης δισκογραφία και συμμετοχές, βιογραφικά, φωτογραφικό υλικό και video... Υπάρχουν και οι στίχοι όλων των τραγουδιών, από το ξεκίνημά μου μέχρι σήμερα. Σε μερικά μάλιστα τραγούδια υπάρχουν και δείγματα ήχου. Η διεύθυνσή της είναι www.nikosportokaloglou.gr

MC: Τελικά Νίκο, η ελληνική μουσική έχει βρει το δρόμο της; Και ποιους συνάδελφούς σου θα ξεχώριζες μέσα από αυτήν;
Ν.Π.: Μα δεν πιστεύω πως τον έχασε και ποτέ! Έχουμε πλούσια μουσική με πολλούς διαφορετικούς "χώρους". Από λαϊκά συγκροτήματα, μέχρι τζαζ. Και σε όλους τους χώρους υπάρχουν καλά δείγματα. Για παράδειγμα, μου άρεσε πολύ ο τελευταίος δίσκος του Φάμελλου και ακόμη του Μάλαμα και του Θανάση Παπακωνσταντίνου. Αρκετά με συγκίνησε και ο τελευταίος δίσκος της Ελένης Τσαλιγοπούλου, αλλά και των Mode Plagal. Υπάρχει πλούσια και προσεγμένη παραγωγή στην Ελλάδα...

MC: Τελειώνοντας, θα ήθελες να στείλεις κάποιο μήνυμα μέσω του Music Corner;
Ν.Π.: Να χρησιμοποιούμε με φαντασία και με έμπνευση την τεχνολογία... Να την "ψάχνουμε" λίγο...