Καταμεσής της δικτατορίας (1969), ο Γιάννης Γλέζος επιχειρεί μια πρώτη προσέγγιση του ελληνικού κοινού με την ποίηση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Βεβαίως, είχε προηγηθεί ο «Ματωμένος γάμος» σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ωστόσο αυτός ο δίσκος έκανε ευρύτερα γνωστό στη χώρα μας τον άνθρωπο που από μια μικρή επαρχία όπως εκείνη της Γρανάδας έφτασε να γίνει ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ού αιώνα και να περάσει στη σφαίρα του θρύλου με τον τραγικό θάνατό του κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία.

Η απόδοση των στίχων στα ελληνικά ανήκει στον Λευτέρη Παπαδόπουλο, ο οποίος αρχικά τους είχε δώσει για μελοποίηση στον Μάνο Λοΐζο που ωστόσο καθυστέρησε πολύ ν' ασχοληθεί ψάχνοντας ισπανομαθείς (!) για να εξακριβώσει αν αποδόθηκαν σωστά κι έτσι κατέληξαν στον Γλέζο! Τα τραγούδια ερμηνεύει ο Γιάννης Πουλόπουλος, ενώ σε δύο συμμετέχει η Έλενα Κυρανά, μια όμορφη και γλυκιά φωνή που όμως χάθηκε πολύ γρήγορα από το μουσικό στερέωμα.

Ο συνθέτης δημιουργεί μελωδίες που προσεγγίζουν τα ισπανικά πρότυπα, αλλά και την εποχή που ο Λόρκα έγραψε αυτά τα ποιήματα. Ακούγοντας κάποια από τα τραγούδια, νομίζεις ότι βρίσκεσαι σ’ ένα χώρο όπου τρέχουν άλογα και οι αναβάτες τους είναι έτοιμοι για μάχη. Είναι πραγματικά κρίμα που η νέα γενιά γνώρισε τον Γιάννη Γλέζο μέσα από τις πρόσφατες τηλεοπτικές του «κόντρες» με διάφορους «τηλεστάρ» της εποχής κι όχι από το έργο του, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό κι αξίζει της προσοχής εκείνων που αγαπούν το καλό ελληνικό τραγούδι.

Στον συγκεκριμένο δίσκο ο Λευτέρης Παπαδόπουλος «εγκαινιάζει» μια σειρά προσπαθειών του να αποδώσει στα ελληνικά στίχους σπουδαίων ποιητών του κόσμου. Συνέχισε το 1971 με το έργο «Εμιλιάνο Ζαπάτα» του Πάμπλο Νερούντα πάλι σε μουσική του Γλέζου και το 1974 με το «Αχ έρωτα» του Λόρκα σε μουσική του Χρήστου Λεοντή, ενώ κατά καιρούς έγραψε στίχους πάνω σε μουσικές διαφόρων χωρών όπως στα «Λαϊκά τραγούδια από όλο τον κόσμο» με τη Βίκυ Μοσχολιού (1978), «Αρμενία» με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου (1980) και «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει Λιβανελί» (1982).

Η ερμηνεία του Γιάννη Πουλόπουλου είναι εξαιρετική, όντας τότε στο απόγειο της καριέρας του και της αποδοχής του από το κοινό που τον έβλεπε συχνά - πυκνά σε ελληνικές ταινίες της εποχής και ειδικότερα σ' εκείνες του Γιάννη Δαλιανίδη. Το πιο διαχρονικό τραγούδι του δίσκου είναι το «Από έρωτα πεθαίνουν τα κλαριά» και κατά δεύτερο λόγο η «Κόρντοβα». Ωστόσο, ακούστηκαν και τα «Μπαλκόνι» και «Κεφαλοδέσι» ενώ προτείνω ν' ακούσετε «Το τραγούδι του καβαλάρη» που «ανοίγει» το δίσκο. Πουλόπουλος σε όλο του το μεγαλείο...!

Στο εσώφυλλο υπάρχει βιογραφικό του Λόρκα και ανάλυση των στοιχείων της ποίησής του, πληροφορίες για τις ποιητικές συλλογές που βρίσκονται τα τραγούδια και τη χρονολογία που γράφτηκαν, καθώς και ο πρωτότυπος τίτλος τους στα ισπανικά. Το θέμα του εξωφύλλου ανήκει στον Γιάννη Μόραλη, ενώ την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας επιμελήθηκε ο εξαίρετος μουσικός Νίκος Μαμαγκάκης.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Το τραγούδι του καβαλάρη
2. Σεβιλλιάνικο νανούρισμα
3. Οι ρηγάδες της τράπουλας
4. Το πρώτο φιλί
5. Θάνατος την αυγή
6. Από έρωτα πεθαίνουν τα κλαριά
7. Κόρντοβα
8. Μπαλκόνι
9. Αποχαιρετισμός
10. Κεφαλοδέσι
11. Χάρτινο τριαντάφυλλο
12. Μπαλάντα των τριών ποταμών

Λίγους μήνες πριν τη μεταπολίτευση του 1974, ο Απόστολος Καλδάρας καταπιάνεται μ' ένα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο έχει αρχίσει να εκλείπει από τα τέλη της δεκαετίας του '60: Τη μετανάστευση των Ελλήνων προς τις χώρες εκείνες που προσφέρουν καλύτερες συνθήκες εργασίας. «Περίεργη» επιλογή, αν αναλογιστούμε ότι ο σπουδαίος συνθέτης την προηγούμενη διετία υπέγραψε δύο από τα πιο ιστορικά έργα της ελληνικής μουσικής, τη «Μικρά Ασία» (1972) και τον «Βυζαντινό Εσπερινό» (1973), με ερμηνευτές τον Γιώργο Νταλάρα και τη Χάρις Αλεξίου. Δύο δίσκοι - διαμάντια, που μπήκαν σε κάθε σπίτι και τα τραγούδια τους ακούγονται μέχρι και σήμερα.

Οι «Ροβινσώνες» μπορεί να μην είχαν την εμπορική επιτυχία των δύο προηγούμενων εργασιών του Καλδάρα, όμως κρύβουν μερικές πολύ ωραίες στιγμές που αξίζει να τις ανακαλύψετε. Η Αλεξίου παραμένει «σταθερή» επιλογή για τον συνθέτη και πλαισιώνεται από τον Γιάννη Πάριο που ήδη έχει ξεκινήσει την πορεία προς την κορυφή και από μια πολύ μεγάλη φωνή, τη Βασιλική Λαβίνα (αδερφή της Χριστιάνας και ξαδέρφη της Ελένης Βιτάλη!) που τότε έκανε τα πρώτα της βήματα. Μάλιστα, στο δίσκο αναφέρεται μόνο με το επίθετό της...!

Το ύφος των τραγουδιών σε πολλά σημεία μοιάζει μ' εκείνα της «Μικράς Ασίας» και του «Βυζαντινού Εσπερινού». Περιέχουν βυζαντινά στοιχεία που είναι το «σήμα κατατεθέν» του Καλδάρα στη δεκαετία του '70 και κερδίζουν τον ακροατή από το πρώτο άκουσμα. Μπορεί ο δίσκος αυτός να μην έβγαλε κάποια επιτυχία, ωστόσο αξίζει τον κόπο ν' ακούσετε τα «Πόρτα δεν έχει η θάλασσα», «Ως πότε» και «Σταμάτα αυγή να χτενιστώ», χωρίς να υστερούν τα υπόλοιπα.

Η παραγωγή ανήκει στον Αχιλλέα Θεοφίλου. Η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της «Κολούμπια» από τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο και τον Παντελή (Τάκη) Φιλιππίδη, ενώ το θέμα του εξωφύλλου επιμελήθηκε η Ειρήνη Εμιρζά. Στο εσώφυλλο υπάρχει σημείωμα του συνθέτη που εξηγεί τους λόγους δημιουργίας του δίσκου, καθώς και φωτογραφία του με τους τρεις τραγουδιστές.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Μια αχτίδα ήλιο (Γ. Πάριος)
2. Πόρτα δεν έχει η θάλασσα (Γ. Πάριος)
3. Ως πότε (Χ. Αλεξίου)
4. Σε κατακλυσμό μεγάλο (Γ. Πάριος)
5. Σταμάτα αυγή να χτενιστώ (Χ. Αλεξίου)
(Στίχοι: Νάσος Νάκας)
6. Ένα στάχυ σ' ένα γράμμα (Β. Λαβίνα)
7. Κούρδισα το λαούτο μου (Γ. Πάριος)
8. Σε γκαζάδικο ναυτάκι (Γ. Πάριος)
9. Η φάμπρικα (Χ. Αλεξίου)
10. Στο μέτωπό μου το φανάρι (Γ. Πάριος)
11. Προσμονή (Χ. Αλεξίου)

Το πολιτικό τραγούδι και η μελοποιημένη ποίηση βρίσκονται στην ακμή τους λίγο καιρό μετά την πτώση της δικτατορίας, όταν ο Βασίλης Τσιτσάνης στα μέσα του 1975 αποφασίζει να στρέψει το ενδιαφέρον του κόσμου στη λαϊκή μουσική. Το κάνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αφού το «Σκοπευτήριο» περιέχει δώδεκα εκπληκτικά τραγούδια που φέρουν τη σφραγίδα του μεγάλου δημιουργού και ορισμένα από αυτά έχουν πάρει εξέχουσα θέση στο πάνθεον της λαϊκής μας παράδοσης. Πρώτο βεβαίως το πασίγνωστο «Της γερακίνας γιος» που ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης με τη Λιζέτα Νικολάου και που σήμερα, 31 χρόνια μετά δεν παύει ν' ακούγεται σε όλα τα νυχτερινά μαγαζιά της επικράτειας! Ένα εξαιρετικό ζεϊμπέκικο σε στίχους του Κώστα Βίρβου που «σπάνε κόκαλα» κι που έχει ήδη περάσει στην «αθανασία» με τη χαρακτηριστική φωνή του δημιουργού του.

Στα «συν» του δίσκου συγκαταλέγεται σαφώς η συμμετοχή δύο από τις μεγαλύτερες ερμηνεύτριες που έβγαλε ποτέ αυτός ο τόπος: Της Βίκυς Μοσχολιού και της Δήμητρας Γαλάνη που μπορεί να μην είχαν συνδέσει το καλλιτεχνικό τους παρελθόν με τον Τσιτσάνη (ένα τραγούδι του είχε πει ως τότε η Μοσχολιού και δύο η Γαλάνη), όμως τραγούδησαν με ανεπανάληπτο τρόπο τις νέες δημιουργίες του συνθέτη, οι οποίες γράφτηκαν την πενταετία 1970-75 στο «Σκοπευτήριο» της Καισαριανής. Εκεί εμφανιζόταν ο Τσιτσάνης κι εκεί - όπως επισημαίνει ο ίδιος με χειρόγραφο σημείωμα στο εσώφυλλο του δίσκου - εμπνεύστηκε τα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια, οπότε αποφάσισε να δώσει και τούτο τον τίτλο στην καινούργια του δουλειά.

Εκτός από το «Της γερακίνας γιος», ακούστηκαν πολύ το «Παλικάρι στο σφυρί» και «Η σκιά μου κι εγώ», το οποίο θυμίζει έντονα τη «χρυσή» εποχή του ρεμπέτικου τραγουδιού στην οποία πρωτοστάτησε ο συνθέτης. Όσο για τα υπόλοιπα, όλα είναι ένα κι ένα. Ιδιαίτερη αναφορά όμως αξίζει η «Νοσταλγία», ένα τραγούδι που όποιος δε γνωρίζει ποιος το έγραψε, αποκλείεται να πάει ο νους του στον Τσιτσάνη. Πρόκειται για μιαν εκπληκτική μελωδική μπαλάντα με δύο κιθάρες κι ένα μπουζούκι, σε στυλ καντάδας που αποδίδει μοναδικά η Δήμητρα Γαλάνη. Τολμώ να πω ότι συγκαταλέγεται μέσα στα 50 καλύτερα τραγούδια που έγραψε ποτέ ο Τσιτσάνης, όσο κι αν είναι δύσκολο να διαλέξει κάποιος ανάμεσα στις εκατοντάδες σπουδαίες δημιουργίες του. Οι στίχοι του αναφέρονται στην πτώση της δικτατορίας αλλά με αλληγορικό τρόπο, όπως έκανε πολλές φορές ο συνθέτης κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης παρουσίας του στα ελληνικά μουσικά δρώμενα.

Παραγωγός του δίσκου είναι ο Γιώργος Μακράκης και η ηχογράφηση έγινε από τους Τάκη Φιλιππίδη και Κώστα Πρικόπουλο.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Της γερακίνας γιος (Β. Τσιτσάνης-Λ. Νικολάου)
(Κώστα Βίρβου)
2. Το παλικάρι στο σφυρί (Β. Μοσχολιού)
(Κώστα Βίρβου)
3. Μαυρομάτα (Β. Τσιτσάνης-Λ. Νικολάου)
4. Νοσταλγία (Δ. Γαλάνη)
5. Ο γλεντζές (Β. Τσιτσάνης-Λ. Νικολάου)
6. Το φίλντισι κομπολογάκι μου (Β. Μοσχολιού)
(Κώστα Βίρβου)
7. Η σκιά μου κι εγώ (Δ. Γαλάνη)
(Κώστα Βίρβου)
8. Αστροφεγγιά (Β. Τσιτσάνης-Β. Μοσχολιού)
9. Ο τακατζίφας (Β. Μοσχολιού)
10. Σταυραετός (Δ. Γαλάνη)
(Κώστα Βίρβου)
11. Πού να πω τα βάσανά μου (Β. Τσιτσάνης-Λ. Νικολάου)
12. Μου πήραν και τα ρέστα μου (Β. Μοσχολιού)
(Κώστα Βίρβου)