Aπό τους πιο κλασικούς και πιο εμπορικούς (με την καλή έννοια) δίσκους στην ιστορία της ελληνικής μουσικής, ο οποίος από το φθινόπωρο του 1979 που κυκλοφόρησε μέχρι και σήμερα έχει ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο αντίτυπα! Πόσο έξω έπεσε ο αείμνηστος ιδρυτής και διευθυντής της εταιρείας Αλέκος Πατσιφάς, όταν είχε πει στον Θάνο Μικρούτσικο ότι δεν υπήρχε περίπτωση ο δίσκος να πουλήσει περισσότερα από πέντε με έξι χιλιάδες κομμάτια...!

Ο «Σταυρός του Νότου» ξεκίνησε με τις χειρότερες προοπτικές για τον συνθέτη, ο οποίος είχε κάνει αίσθηση μετά τη μεταπολίτευση με τους πρώτους του δίσκους και είχε αποσπάσει τις καλύτερες κριτικές για τη δουλειά του. Εκείνη την εποχή λοιπόν, του ζητήθηκε να γράψει μουσική για την τηλεοπτική σειρά «Πορεία 090» σε σενάριο και σκηνοθεσία του Τάσου Ψαρρά που προβλήθηκε από την τότε ΥΕΝΕΔ και είχε ως θέμα τη ζωή των ναυτικών. Ο Μικρούτσικος είχε ήδη αρχίσει να δουλεύει πάνω στην ποίηση του Καββαδία και πρότεινε κάποια από τα τραγούδια, τα οποία ακούστηκαν στο σίριαλ με τη φωνή του Γιάννη Κούτρα.

Τα προβλήματα άρχισαν όταν θέλησε να τα ηχογραφήσει σε δίσκο. Ο Πατσιφάς απογοητεύτηκε από αυτά που άκουσε και ξεκαθάρισε στον συνθέτη ότι θα εκδώσει το έργο μόνο και μόνο επειδή τον αγαπούσε πολύ και του ζήτησε μάλιστα να διαγράψει από τη μνήμη του τούτη τη δουλειά. Στο ίδιο κλίμα κινήθηκαν και οι κριτικές μετά την έκδοση του δίσκου, οι οποίες κυριολεκτικά «μαύρισαν» τον Μικρούτσικο. Βλέπετε, τότε ο Καββαδίας ήταν ακόμη «παρακατιανός» για όλους και δεν έδινε κανένας σημασία στην ποίησή του. Κατόπιν βεβαίως τα πράγματα άλλαξαν άρδην και για τον ποιητή και για το δίσκο...

Όλα τα τραγούδια είναι πασίγνωστα και θεωρούνται πλέον κλασικά. Η μελοποίηση των θαλασσινών εικόνων που περιγράφει ο Καββαδίας είναι υποδειγματική από τον συνθέτη, ο οποίος καταφέρνει να ξεπεράσει το εμπόδιο της ομοιοκαταληξίας που θα μπορούσε να τον οδηγήσει στο να δημιουργήσει μονότονες μελωδίες. Η ενορχήστρωση είναι σε γενικές γραμμές απλή, ωστόσο στα χρόνια που μεσολάβησαν ο Μικρούτσικος ουκ ολίγες φορές διασκεύασε τα κομμάτια σε σημείο τέτοιο ώστε να μιλάμε για «καινούργια» τραγούδια.

Αυτός ο δίσκος συνέδεσε μια για πάντα συνθέτη και ποιητή και δεν είναι τυχαίο ότι έκτοτε κυκλοφόρησαν άλλες δύο αντίστοιχες δισκογραφικές δουλειές γνωρίζοντας μεγάλη εμπορική επιτυχία («Γραμμές των οριζόντων» 1991 και η ζωντανή ηχογράφηση των δύο έργων στο Μέγαρο Μουσικής το 2005).

Και πάμε στις ερμηνείες, οι οποίες είναι εξαιρετικές. Ο Γιάννης Κούτρας (στα πρώτα του βήματα) κρατά το κύριο βάρος του δίσκου κι αποδίδει μοναδικά τα οκτώ από τα έντεκα τραγούδια, όντας ο ερμηνευτής που έχει συνδεθεί ανεξίτηλα πια με αυτά. Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου κάνει ένα μεγάλο βήμα στην καριέρα του τραγουδώντας το «Μαχαίρι» και τον «Γουίλι», ενώ η γυναικεία «πινελιά» ανήκει στην Αιμιλία Σαρρή που ερμηνεύει τον «Σταυρό του Νότου». Δε νομίζω ότι χρειάζεται να πω κάτι άλλο, αφού φαντάζομαι ότι όλοι έχετε ακούσει το δίσκο ή έστω κάποια από τα τραγούδια κι έχετε βγάλει τα συμπεράσματά σας.

Η παραγωγή ανήκει στον Γιώργο Μακράκη και στην Κατερίνα Γεωργή, η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο "Action" με ηχολήπτες τον Γιάννη Τριφύλλη (πρώην σύζυγο της γνωστής ηθοποιού Βάσιας Τριφύλλη) και τον Γιάννη Σκιαδά, ενώ το εξαιρετικό θέμα του εξωφύλλου φιλοτέχνησε ο σπουδαίος Αλέκος Φασιανός.
Στο εσώφυλλο του δίσκου υπάρχουν φωτογραφίες όλων των συντελεστών κι από την τηλεοπτική σειρά «Πορεία 090» και οι στίχοι τριών τραγουδιών, ενώ οι υπόλοιποι περιλαμβάνονται στο οπισθόφυλλο. Αυτοί ανήκουν στις ποιητικές συλλογές «Πούσι», «Μαραμπού» και «Τραβέρσο».

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Kuro siwo
2. Θεσσαλονίκη
3. Σταυρός του Νότου (Αιμ. Σαρρή)
4. Ένα μαχαίρι (Β. Παπακωνσταντίνου)
5. Γυναίκα
6. Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί (Β. Παπακωνσταντίνου)
7. Federico Garcia Lorca
8. Αρμίδα
9. Cambay's water
10. Εσμεράλδα
11. Πικρία

H γνώμη μου είναι ότι μαζί με τη «Διαίρεση» είναι οι καλύτερες δισκογραφικές δουλειές του κορυφαίου ροκ τραγουδιστή στην Ελλάδα. Όχι ότι δεν έκανε κι άλλους καλούς δίσκους πριν ή μετά, ωστόσο πιστεύω ότι αυτές οι δύο ξεχωρίζουν από κάθε άποψη.

Ειδικά το «Φοβάμαι» που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1982 αποτελεί το πρώτο δείγμα για το τι επρόκειτο να επακολουθήσει στην καριέρα του Παπακωνσταντίνου. Μέχρι τότε, τραγουδούσε σχεδόν αποκλειστικά «κοινωνικοπολιτικά» τραγούδια που ναι μεν κάποια από αυτά περιείχαν ροκ διαθέσεις (λ.χ. «Φεύγουν καράβια», «Με τον Μπομπ Ντύλαν», «Κι αν είμαι ροκ»), σε καμία περίπτωση όμως δεν έβαζαν τη στάμπα τούτου του είδους στον ερμηνευτή.

Εδώ, αρχίζει να φαίνεται για τα καλά ότι ξεφεύγει πλέον από τα «εμβατηριακά» τραγούδια με πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα και στρέφεται προς ένα άλλο κοινό, που από τότε και μέχρι σήμερα τον ακολουθεί αδιαλείπτως: Τη νεολαία κι όχι απαραιτήτως την πολιτικοποιημένη...

Αυτός ο δίσκος περιέχει ορισμένα από τα πιο διαχρονικά τραγούδια του Παπακωνσταντίνου, τα οποία πάντα παρουσιάζει στις συναυλίες του κι ο κόσμος τα αγκαλιάζει με αγάπη, σαν να γράφτηκαν τώρα: «Κουρσάρος» (το συγκαταλέγω μέσα στη δεκάδα των καλύτερων κομματιών που ερμήνευσε ποτέ), «Στέλλα», «Πρώτη Μαΐου», «Σεμπάστιαν», «Σ' ακολουθώ», «Φοβάμαι». Τραγούδια που σημάδεψαν την καριέρα του και συγκινούν ακόμη και σήμερα ένα μεγάλο μέρος του κοινού. Επίσης, ακούστηκαν αρκετά και τα «Χαράματα Ομόνοια» και «Πρέβεζα».

Να πούμε και ορισμένες λεπτομέρειες για κάποια από αυτά: Το «Σ' ακολουθώ» είχε πει σε πρώτη εκτέλεση ο δημιουργός του, δηλαδή ο αξέχαστος Μάνος Λοΐζος στον τελευταίο δίσκο που έγινε με τη φυσική του παρουσία στα τέλη του 1980 με τίτλο «Για μια μέρα ζωής», όπου συμμετείχε και ο Παπακωνσταντίνου με σήμα κατατεθέν το «Κι αν είμαι ροκ». Του ίδιου είναι και τα «Πρώτη Μαΐου» και «Χαράματα Ομόνοια», δυο υπέροχες μπαλάντες που άλλωστε είναι και η κυρίαρχη φόρμα στο δίσκο.
Ένα μέρος από την «Πρέβεζα» του Κώστα Καρυωτάκη είχε μελοποιήσει πρώτος ο Δήμος Μούτσης το 1975 στην «Τετραλογία» και την είχε ερμηνεύσει ο Χρήστος Λετονός, ενώ σε δύο τραγούδια οι στίχοι υπογράφονται από τον Γιώργο Οικονομέα. Δεν είναι άλλος από τον γνωστό δημοσιογράφο, ο οποίος τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει πρωινές ενημερωτικές εκπομπές σε ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς.
Όσο για τον Γιάννη Ζουγανέλη και τον Σάκη Μπουλά που έκανε την ελληνική απόδοση στον «Σεμπάστιαν» του Στιβ Χάρλεϊ, ήταν για χρόνια συνεργάτες του Παπακωνσταντίνου και μέχρι σήμερα παραμένουν αδελφικοί φίλοι. Ο Ζουγανέλης μάλιστα το 1980 είχε εμπιστευτεί στον τραγουδιστή τη μελοποίηση διαφόρων κειμένων από αρχαίους συγγραφείς σε μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη (Κώστα Γεωργουσόπουλου) στο δίσκο που κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Ατρείδες» (θα τον παρουσιάσουμε σύντομα από τη στήλη).

Επιστρέφοντας στο «Φοβάμαι», να πούμε ότι ήταν ο πρώτος από μια μακρά σειρά χρυσών δίσκων στην καριέρα του Βασίλη Παπακωνσταντίνου ξεπερνώντας τις 50.000 πωλήσεις. Παραγωγός ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου, την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Γανωσέλης και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο PDR με ηχολήπτη τον Πάνο Δράκο, ενώ στο οπισθόφυλλο υπάρχει μέσα σε πλαίσιο ένα από τα γνωστά «μαύρα» γραπτά του Καρυωτάκη, καθώς κι ευχαριστίες του τραγουδιστή στους άμεσους συντελεστές του δίσκου. Όσο για τις ερμηνείες του, υπεράνω κριτικής...

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Κουρσάρος
(Λάκη Παπαδόπουλου-Π. Μάτεση)
2. Πρώτη Μαΐου
(Μάνου Λοϊζου)
3. Θα φύγεις μοναχή
(Λ. Παπαδόπουλου-Π. Μάτεση)
4. Τσιφτετέλι αυτόνομον
(Γ. Ζουγανέλη-Κλήμη Σταχτόπουλου)
5. Χαράματα Ομόνοια
(Μ. Λοϊζου-Μ. Ρασούλη)
6. Στέλλα
(Γ. Ζουγανέλη-Γ. Οικονομέα)
7. Σεμπάστιαν
(Steve Harley-Ελληνική απόδοση Σάκη Μπουλά)
8. Ο τρελός
(Γ. Ζουγανέλη-Γ. Οικονομέα)
9. Σ' ακολουθώ
(Μάνου Λοϊζου)
10. Πρέβεζα
(Γιάννη Γλέζου-Κ. Καρυωτάκη)
11. Φοβάμαι
(Γ. Ζουγανέλη-Α. Πανταζή)

Ο πρώτος δίσκος μιας τραγουδίστριας που με την ιδιαίτερη φωνή και τις ερμηνείες της κέρδισε δικαίως μια θέση στην πρώτη γραμμή του ελληνικού τραγουδιού, ασχέτως αν τα τελευταία χρόνια έχει «οπισθοχωρήσει» λίγο. Η αξία της είναι δεδομένη κι αναμφισβήτητη, όπως και το γεγονός ότι έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη της στο χώρο της ελληνικής μουσικής...

Η Ελένη Δήμου (Γκικοδήμου το πραγματικό της επώνυμο) έγινε ευρύτερα γνωστή όταν τον Σεπτέμβριο του 1981 κέρδισε το πρώτο βραβείο στο (παρηκμασμένο πάντως) Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με το «Μια αγάπη σαν κι αυτή» της Σάσας Μανέττα, το οποίο συμπεριλαμβάνεται και στον δίσκο που εξετάζουμε, ο οποίος κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 1982. Νωρίτερα, τον Μάρτιο του 1980 η τραγουδίστρια είχε πάρει μέρος σε εκδήλωση του Γ' προγράμματος της ραδιοφωνίας για την παρουσίαση νέων συνθετών όπου είχε ερμηνεύσει ένα έργο του Δημήτρη Λέκκα, ενώ το καλοκαίρι του 1981 συμμετείχε στις συναυλίες του Μάνου Λοΐζου στο εξωτερικό.
Η πρώτη της δισκογραφική δουλειά συνέπεσε με την αντίστοιχη δύο άλλων νέων ερμηνευτών που τότε «ξεπετάχτηκαν» μέσα από την ίδια εταιρεία: Του Μανόλη Λιδάκη και της Μελίνας Τανάγρη. Μάλιστα, με τον πρώτο λίγους μήνες μετά η Δήμου συμμετείχε στο δίσκο του Τάκη Μπουγά «Μίλα μου απλά» με στίχους του Αντώνη Ανδρικάκη.

Το «Έχω φίλους» είναι ένας δίσκος που οριοθετεί το στυλ τραγουδιού της ερμηνεύτριας, το οποίο θα διατηρήσει στα επόμενα χρόνια της καριέρας της. Με την ιδιαίτερη φωνή της θα χαράξει τη δική της ξεχωριστή πορεία και θ’ αγαπηθεί από το κοινό, γνωρίζοντας μεγάλη αποδοχή. Εκτός από το ομώνυμο τραγούδι, ακούστηκε πολύ και το «Θέλω ναρθώ μα φοβάμαι» του Αντώνη Βαρδή σε στίχους της Ντίνας Μαρκοπούλου, πρώτης συζύγου του Γιάννη Πάριου. Βεβαίως, το 1994 ο ίδιος ο τραγουδιστής μέσα από το δίσκο «Βίος ερωτικός» αποκαλύπτει ότι εκείνος έγραψε τους στίχους κι απλώς μπήκε το όνομα της τότε γυναίκας του!

Επίσης, στο «Έχω φίλους» η Ελένη Δήμου τραγουδά σε δεύτερη εκτέλεση το «Ανθρωπάκι» του Γιώργου Ζαμπέτα που είχε ερμηνεύσει πρώτη η συνονόματή της Ελένη Ροδά το 1972. Ακόμη, η τραγουδίστρια μας εκπλήσσει ευχάριστα ερμηνεύοντας το ωραίο ζεϊμπέκικο «Πάρε με ήλιε» και το τσιφτετέλι «Γύρισα να βρω τη φωτιά», ρυθμούς που έκτοτε έλειψαν από το ρεπερτόριό της.

Δυστυχώς, στο οπισθόφυλλο του δίσκου δεν υπάρχει καμία πληροφορία για τον παραγωγό, τον ηχολήπτη και γενικότερα τους ανθρώπους που δούλεψαν γι’ αυτόν, πέρα από τους ενορχηστρωτές που είναι οι ίδιοι οι συνθέτες των τραγουδιών (εξαίρεση το «Ανθρωπάκι» που ενορχήστρωσε ο Γιάννης Ζουγανέλης και το «Μια αγάπη σαν κι αυτή» που επιμελήθηκε ο Σπύρος Παπαβασιλείου)...

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Έχω φίλους
(Γ. Ζουγανέλη-Γ. Σκούρτη)
2. Δεν θέλω να με σώσεις
(Γ. Ζουγανέλη-Ν. Τσιπουρλιάνου)
3. Πάρε με ήλιε
(Γ. Ζουγανέλη-Ελ. Παξινού)
4. Γύρισα να 'βρω τη φωτιά
(Γ. Ζουγανέλη-Μ. Ελευθερίου)
5. Φωτογραφία
(Αντ. Βαρδή-Σ. Αλιβιζάτου)
6. Ελληνικό
(Γ. Ζουγανέλη-Ελ. Παξινού)
7. Θέλω ναρθώ μα φοβάμαι
(Αντ. Βαρδή-Ντ. Μαρκοπούλου)
8. Αφού δε μ' αγαπάς
(Αντ. Βαρδή-Σ. Αλιβιζάτου)
9. Πως σ' αγαπώ δεν πίστεψες
(Σπ. Παπαβασιλείου-Σ. Μανέττα)
10. Ανθρωπάκι
(Γ. Ζαμπέτα-Διον. Τζεφρώνη)
11. Σ' αγαπώ
(Σπ. Παπαβασιλείου-Σ. Μανέττα)
12. Μια αγάπη σαν κι αυτή
(Σ. Μανέττα)