Προβληματίστηκα πάρα πολύ μέχρι ν' αποφασίσω ποιον από τους καταπληκτικούς δίσκους της σπουδαίας ερμηνεύτριας, δημιουργού και παιδαγωγού θα έπρεπε να παρουσιάσω πρώτο μέσα από τη στήλη. Το πικάπ μου επί δύο ημέρες «πήρε φωτιά», αφού τους έβαλα σχεδόν όλους για να τους ακούσω περισσότερο προσεκτικά από όσο συνήθως και να βρω το «κάτι» που θα μ' έκανε να επιλέξω τον καλύτερο μεταξύ ίσων.

Τελικώς, κατέληξα στο «Μια στο καρφί και μια στο πέταλο» που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1973 επειδή αποτελεί την απαρχή της ανανεωτικής τάσης που είχε υιοθετήσει η Κωχ από δίσκο σε δίσκο. Δηλαδή, μετά τον «Αραμπά» (1971) που περιείχε εννιά διασκευές δημοτικών τραγουδιών και δύο δικά της, εδώ βρίσκουμε μεν την ίδια φόρμα αλλά σε πιο εξελιγμένη μορφή.

Πάλι υπάρχουν υποδειγματικά διασκευασμένα από την ίδια ορισμένα παραδοσιακά κομμάτια, όμως η τραγουδίστρια υπογράφει τη μουσική και τους στίχους σε τέσσερα τραγούδια από δύο στον προηγούμενο δίσκο της, ενώ επιχειρεί για πρώτη φορά επανεκτελέσεις γνωστών τραγουδιών εκείνης της εποχής με την ενορχηστρωτική άποψη του Γιώργου Στεφανάκη. Το ένα από αυτά είναι «Οι παλιοί μας φίλοι» του Διονύση Σαββόπουλου από το θρυλικό «Φορτηγό» του 1966 και είναι η πρώτη φορά που ηχογραφείται δημιουργία του συνθέτη κι ερμηνευτή με άλλη φωνή πλην της δικής του.

Η Κωχ θα συνεχίσει να κάνει το ίδιο και στους επόμενους δίσκους της, με τα «Σαν τον Καραγκιόζη», «Οι μάγοι» και «Δημοσθένους λέξις» («Η Μαρίζα Κωχ και δυο ζυγιές παιχνίδια»-1974), καθώς και με ένα απόσπασμα του «Μπάλλου» («Παναγιά μου-Παναγιά μου»-1976), σε μιαν εποχή που δεν τολμούσε εύκολα κάποιος να τραγουδήσει Σαββόπουλο στο βινύλιο...

Επιστρέφοντας στο «Καρφί», θεωρώ ότι περιέχει την καλύτερη ερμηνεία που ακούστηκε ποτέ στο πασίγνωστο «Στο 'πα και στο ξαναλέω», το οποίο η Κωχ είχε μάθει να τραγουδά από τη μητέρα της. Η μοναδική φωνή της σε συνδυασμό με τη χορωδία που τη συνοδεύει, δημιουργούν ένα τέλειο σύνολο κι εν τέλει μιαν αριστουργηματική διασκευή του «πολυφορεμένου» τα τελευταία χρόνια κομματιού.
Επίσης, σπουδαίες στιγμές του δίσκου είναι οι ροκ μπαλάντες που έγραψε η ίδια και κυρίως το ομότιτλο τραγούδι και το «Έλα βράδυ αγαπημένο», ενώ δίνει πραγματικό ρεσιτάλ στο «Αλωνάκι» του Γιάννη Μαρκόπουλου σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη από τον «Ήλιο τον πρώτο» που κυκλοφόρησε το 1969 με ερμηνευτές τη Μαρία Δημητριάδη και τον Σταύρο Πασπαράκη. Προσωπικές μου αδυναμίες πλην όλων των παραπάνω, το «Σαράντα μέρες» και το «Καροτσέρη τράβα» που ακούστηκε πολύ...

Η ενορχήστρωση όλων των τραγουδιών από τον Γιώργο Στεφανάκη είναι υποδειγματική, όπως και η ηχοληψία που έγινε από τον Π. Μακρή με βοηθούς τον Γιώργο Τζάννες και τον Μίμη Καννή. Γενικότερα, εκείνα τα χρόνια η ηχητική απόδοση των δίσκων που κυκλοφορούσαν ήταν καταπληκτική και φυσικά δε συγκρίνεται ούτε κατά διάνοια με τα CD που υπάρχουν σήμερα...

Στο εσώφυλλο υπάρχει ένα ολόσωμο φωτογραφικό πορτραίτο της Μαρίζας Κωχ, ενώ στο οπισθόφυλλο σημείωμα της ίδιας που αναφέρεται σε όλους όσοι συνεργάστηκαν γι' αυτή τη δουλειά, την παραγωγή της οποίας επιμελήθηκε ο Αχιλλέας Θεοφίλου.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Καροτσέρη τράβα (Δημοτικό)
2. Μια στο καρφί και μια στο πέταλο (Μ. Κωχ)
3. Σαράντα μέρες (Δημοτικό)
4. Οι παλιοί μας φίλοι (Δ. Σαββόπουλου)
5. Στο’ πα και στο ξαναλέω (Δημοτικό)
6. Έλα βράδυ αγαπημένο (Μ. Κωχ)
7. Το Αλωνάκι (Γ. Μαρκόπουλου-Οδ. Ελύτη)
8. Φιλντισοκοκκαλένια (Δημοτικό)
9. Δώδεκα μήνες στο στρατό (Δημοτικό)
10. Του ήλιου τα τραγούδια (Γ. Στεφανάκη-Γ. Καλαμαριώτη)
11. Γιατί να ζω (Μ. Κωχ-Γ. Καλαμαριώτη)
12. Μαγική μαστίχα (Μ. Κωχ)

Το 1977 ήδη έχουν περάσει τρία χρόνια από τη μεταπολίτευση και τα πράγματα έχουν ηρεμήσει (φαινομενικά τουλάχιστον) στην Ελλάδα, ωστόσο το πολιτικό τραγούδι εξακολουθεί να συγκινεί μια μεγάλη μερίδα του κόσμου και τα γήπεδα γεμίζουν σε κάθε συναυλία που περιλαμβάνει αυτό το είδος.

Μέσα σε τούτο το κλίμα, τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς η κατ' εξοχήν εκπρόσωπός του Μαρία Φαραντούρη κυκλοφορεί τα «Τραγούδια διαμαρτυρίας» και η επιτυχία είναι πρωτοφανής, αφού οι πωλήσεις του δίσκου ξεπερνούν τις 50.000 αντίτυπα και γίνεται χρυσός!

Η αλήθεια είναι ότι τουλάχιστον στην πατρίδα μας, καμία άλλη τραγουδίστρια δε θα μπορούσε να εκφράσει το νόημα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των τραγουδιών όσο η Φαραντούρη. Με τη βαθιά, επιβλητική κι «επαναστατική» φωνή της αποδίδει μοναδικά μελωδίες που ξεκινούν από την Ιταλία και την Ισπανία και φτάνουν στη Βόρεια Αμερική, στη Χιλή και στην Κούβα. Τραγούδια που για τις χώρες τους είναι «εθνικοί ύμνοι» έρχονται και στην Ελλάδα και - τουλάχιστον εκείνη την εποχή - δημιουργούν μεγάλη αίσθηση και τραγουδιούνται πολύ, κυρίως φυσικά σε «ειδικές» περιστάσεις (πορείες, συλλαλητήρια κ.τ.λ.).

Το πιο γνωστό απ' όλα είναι βεβαίως το «Κλάμα της γυναίκας του μετανάστη» (ή αλλιώς «Άντρα μου πάει») του Franco Cirliano, γραμμένο στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας το οποίο είχε πρωτακουστεί το 1975 στην ταινία "POLEMONTA" του Δημήτρη Μαυρίκιου. Επίσης, ακούστηκαν αρκετά και τα "Bella ciao", "El paso del Ebro" και "Gracias a la vida", ενώ προσωπικά μου αρέσει πολύ και το "La peregrinacion".
Πάνω απ' όλα όμως, υπάρχει το «Commandante Che Guevara” που είναι ο ύμνος του κουβανέζικου λαού προς μία από τις μεγαλύτερες (και για πολλούς αμφισβητούμενες) προσωπικότητες του εικοστού αιώνα κι έχει περάσει και στις μέρες μας κυρίως στην «επαναστατική» νεολαία.

Στο εσώφυλλο του δίσκου με φόντο τη Φαραντούρη να τραγουδά, υπάρχουν οι στίχοι όλων των τραγουδιών στη γλώσσα τους αλλά και στα ελληνικά, καθώς και αναφορές στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός από αυτά. Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση ορχήστρας είναι του Κώστα Γανωσέλη, την παραγωγή έκανε ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της "Columbia" με ηχολήπτες τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και τον Τάκη Φιλιππίδη και βοηθούς τους Μίμη Καννή και Μανόλη Ψαρρά. Το πορτραίτο του εξωφύλλου είναι του Αλέκου Λεβίδη.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Bella ciao (Ιταλία-Ανωνύμου)
2. Άντρα μου πάει (Ιταλία-Franco Cirliano)
3. La peregrinacion (Αργεντινή-Από τη Misa Criola)
4. Sometimes i feel (Β. Αμερική-Παραδοσιακό νέγρικο)
5. El paso del Ebro (Ισπανία-Ανωνύμου 1937)
6. Gracias a la vida (Χιλή-Violeta Parra)
7. La plegaria a un labrador (Χιλή-Victor Jara)
8. Commandante Che Guevara (Κούβα-Carlos Puebla)
9. Joe Hill (Β. Αμερική-Hayes Robinson)
10. Te recuerdo Amanda (Χιλή-Victor Jara)
11. Bella ciao (Ορχηστρικό)

Ο πρώτος προσωπικός δίσκος μιας τραγουδίστριας με ιδιαίτερη αλλά πανέμορφη φωνή η οποία άφησε το στίγμα της στο πέρασμά της από την ελληνική μουσική, ασχέτως αν εδώ και αρκετά χρόνια δε βρίσκεται πολύ συχνά στο προσκήνιο. Η αξία της είναι δεδομένη κι αναμφισβήτητη και είναι πραγματικά κρίμα που οι εκάστοτε δουλειές της δεν προβάλλονται από τα ΜΜΕ, τα οποία προτιμούν τους «σταρ των δύο μηνών» κι αυτά τα ανυπόφορα έως φρικτά «τραγουδάκια» της σειράς.

Γεννημένη και μεγαλωμένη στην τότε Σοβιετική Ένωση, η νεαρή Μαργαρίτα έρχεται στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του '70 και το 1975 κάνει το ντεμπούτο της στη δισκογραφία συμμετέχοντας με τέσσερα τραγούδια στις «Μπαλάντες» του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη, με πιο γνωστό απ' όλα το χιλιοτραγουδισμένο και υπέροχο «Δρόμοι παλιοί» το οποίο αποδίδει μοναδικά.
Δυο χρόνια μετά λοιπόν, τον Οκτώβριο του 1977, κυκλοφορεί η πρώτη της «σόλο» δουλειά με πανέμορφα τραγούδια της χώρας που γεννήθηκε και μεγάλωσε, σε ελληνική απόδοση του Γιάννη Ρίτσου κι ενορχηστρωμένα υποδειγματικά από τον Τάκη Καρακατσάνη. Η ερμηνεία της είναι άψογη, αφού σίγουρα μεγάλωσε μ' αυτά και τα τραγουδούσε από μικρό παιδί. Εξάλλου, τέσσερα κομμάτια τραγουδά η μητέρα της Μαργαρίτας, η Κατίνα Ζορμπαλά που αποδεικνύει ότι οπωσδήποτε η κόρη της πήρε πολλά γονίδια από κείνη!

Γενικά, είναι ένας πολύ καλός δίσκος που πάντα τον ακούω ευχάριστα και παρά το ότι μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστος στο ευρύ κοινό, αξίζει τον κόπο να έλθει στο φως γιατί περιλαμβάνει ερμηνείες από ψυχής. Ποτέ δεν είναι αργά για να βγει στην επιφάνεια ένα κρυμμένο «διαμάντι», αν και κάτι τέτοιο στη σημερινή τραγική μουσική πραγματικότητα φαντάζει ως ανέκδοτο...

Η αλήθεια είναι ότι ένα από τα τραγούδια έγινε «κάπως» γνωστό, αλλά όχι με τη φωνή της Ζορμπαλά. Πρόκειται για τους «Γερανούς», τους οποίους ερμήνευσε η Χάρις Αλεξίου το 1987 στα «Απρόβλεπτα τραγούδια», στο πλαίσιο της συνεργασίας της με τον Μάνο Χατζιδάκι στο «Σείριο» που εν συνεχεία πέρασε και στη δισκογραφία. Επίσης, πολύ γνωστή είναι και η μελωδία της «Καλίνκα».

Στο εσώφυλλο του δίσκου περιλαμβάνονται οι στίχοι όλων των τραγουδιών, γραμμένοι με καλλιγραφικά γράμματα όπως ακριβώς και στο εξώφυλλο που βλέπετε, ενώ στο οπισθόφυλλο υπάρχουν οι φωτογραφίες του Γιάννη Ρίτσου, της Μαργαρίτας και της Κατίνας Ζορμπαλά. Η παραγωγή είναι του Αχιλλέα Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο "Polysound" με ηχολήπτη τον Peter Mc Namee.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Αχ, ζει η καλή μου
2. Χρυσοπράσινη Ίβουσκα
3. Μακρινός δρόμος
4. Πάει η κόρη για νερό (Κ. Ζορμπαλά)
5. Τι σκέφτεσαι καλέ φαντάρε;
6. Το τραγούδι του Σορς (Κ. Ζορμπαλά)
7. Οι γερανοί
8. Κοράλι-φεγγάρι (Κ. Ζορμπαλά)
9. Το μαύρο κοράκι
10. Ο πραματευτής
11. Το όνειρο του Στεπάν Ράζιν
12. Καλίνκα (Κ. Ζορμπαλά)