Αλίκη
Βουγιουκλάκη και Μάνος Χατζιδάκις
Μόνο
αδιάφορο δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το πέρασμά της
από το ελληνικό τραγούδι. Ο λόγος για την Αλίκη Βουγιουκλάκη,
που σαν σήμερα πριν από δώδεκα χρόνια μας κούνησε το μαντήλι
του αποχαιρετισμού... Ήταν 23 Ιουλίου του 1996.
Η Αλίκη τραγούδησε πολύ. Και τραγούδησε σωστά. Χωρίς ψεγάδι.
Όπως έπρεπε. "Ξέρω να μοιράζω καλά πάνω στη μουσική",
είχε πει η ίδια στο Σταμάτη Κραουνάκη. Δεν είναι τυχαίο
ότι για τις ανάγκες ελληνικών ταινιών, αλλά και θεατρικών
παραστάσεων έγραψαν τραγούδια για τη φωνή της οι σπουδαιότεροι
έλληνες συνθέτες. Θέλετε ονόματα; Κώστας Καπνίσης, Τάκης
Μωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος, Μίμης Πλέσσας,
Γεράσιμος Λαβράνος, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιάννης Μαρκόπουλος,
Γιώργος Ζαμπέτας, Μάνος Λοΐζος, Δήμος Μούτσης, Γιώργος
Χατζηνάσιος, Μίκης Θεοδωράκης, Γιώργος Κατσαρός, Θάνος
Μικρούτσικος, Βασίλης Δημητρίου, Σταμάτης Κραουνάκης.
Εμείς
θα σταθούμε σήμερα στην ιδιαίτερη σχέση της Αλίκης
Βουγιουκλάκη με τον Μάνο Χατζιδάκι. Σχέση αγάπης,
σεβασμού και αλληλοεκτίμησης. Η ίδια τον σέβονταν απεριόριστα,
αναγνώριζε την ιδιοφυΐα του, τον θεωρούσε μάλιστα πατέρα
της - αν και δεν είχαν μεγάλη διαφορά ηλικίας - κι εκείνος
τη θαύμαζε κι ας μη της το 'λεγε πάντα ή ας διατηρούσε
αποστάσεις από το υλικό που έγραψε για χάρη της... Ο Χατζιδάκις,
εξάλλου, σε κάθε ευκαιρία ξεκαθάριζε ότι έγραψε τραγούδια
για τις ταινίες του "Φίνου" για καθαρά βιοποριστικούς
λόγους, μόνο και μόνο για να κερδίσει τα προς το ζειν.
Και ότι τα τραγούδια αυτά δεν εξέφραζαν το ζητούμενό του
στην τέχνη της μουσικής. Ήταν καλά για το σκοπό που γράφτηκαν
και τίποτα περισσότερο.
Ο
Μάνος Χατζιδάκις έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια σε
εφτά ταινίες της Αλίκης. Η αρχή έγινε το 1959 με την ταινία
του Αλέκου Σακελλάριου "Το ξύλο βγήκε απ' τον παράδεισο",
για ν' ακολουθήσουν: "Το κλωτσοσκούφι" (1960)
και η "Μανταλένα" (1960) σε σκηνοθεσία Ντίνου
Δημόπουλου, "Η Αλίκη στο ναυτικό" (1961) με
τον Αλέκο Σακελλάριο, "Η Λίζα και η άλλη" (1961)
με το Ντίνο Δημόπουλο, τα "Χτυποκάρδια στο θρανίο"
(1963), και το 1964 η χαμένη ταινία "Aliki my love"
σε σκηνοθεσία του Rudolf Mate. Προορίζονταν για τη διεθνή
αγορά, αλλά δεν παίχτηκε ποτέ.
Κι
από τραγούδια; "Έχω ένα μυστικό", Το γκρίζο
γατί" ("Νιάου νιάου βρε γατούλα"), "Το
κλωτσοσκούφι", "Σπουργιτάκι μου", "Θάλασσα
πλατιά", "Μες σ' αυτή τη βάρκα", "Ο
γλάρος", "Τράβα μπρος", "Ο γαϊδαράκος",
"Ξημερώνει" ("Το σύννεφο έφερε βροχή"),
"Σ' αγαπώ", "Ο αμαξάς" ("Καροτσέρη
καροτσέρη"), "Φεύγουν τα νιάτα", "Θαλασσοπούλια
μου", "Το τραγούδι της σειρήνας" ("Με
τ' άσπρο μου μαντήλι"). Στον απολογισμό της συνεργασίας
τους στο σινεμά καταγράφεται κι ένα βραβείο για τη "Μανταλένα".
Η ταινία κέρδισε το πρώτο βραβείο στο πρώτο Φεστιβάλ Κινηματογράφου
Θεσσαλονίκης εν έτει 1960 και την επόμενη χρονιά εκπροσώπησε
τη χώρα μας στο Φεστιβάλ των Καννών.
Η
Αλίκη έκανε κι ένα πολύ σύντομο πέρασμα από την "Οδό
Ονείρων" του Μάνου Χατζιδάκι, το καλοκαίρι του 1962
στο θέατρο "Μετροπόλιταν". Τι ήταν η "Οδός
Ονείρων" για το δημιουργό της; "Ένα μουσικό
έργο με πολλά χορευτικά στοιχεία, που δίνει ανάγλυφα,
μέσα από στιγμές, λεπτομέρειες, κοινά περιστατικά από
τη ζωή μιας γειτονιάς, μιας οποιασδήποτε, ας πούμε, τυπικής
αθηναϊκής συνοικίας, εκείνο που πραγματικά κυκλοφορεί
και κρύβεται μέσα σ' όλα κι όλους: το όνειρο. Αυτό το
όνειρο που είναι η οδός της ζωής".
Την
ίδια σεζόν, οι δυο τους συνεργάστηκαν στο θέατρο. Η Αλίκη
ήθελε να πειραματιστεί τότε σε κάτι διαφορετικό και επέλεξε
το έργο του Bernard Shaw "Καίσαρ και Κλεοπάτρα",
που παρουσιάστηκε τον Οκτώβρη του 1962 στο θέατρο "Κοτοπούλη
- Rex". Η παράσταση είχε όλες τις προϋποθέσεις να
πάει πολύ καλά, αν δει κανείς τους συντελεστές της. Σκηνοθεσία
Αλέξης Σολομός, σκηνικά και κοστούμια Νίκος Εγγονόπουλους,
χορογραφίες Μανώλης Καστρινός και μουσική Μάνος Χατζιδάκις.
Όμως, το κοινό δεν ανταποκρίθηκε στο μεγαλεπήβολο εγχείρημα
της Αλίκης Βουγιουκλάκη κι έτσι το έργο "κατέβηκε"
άρον άρον. Εδώ που τα λέμε, κάθε φορά που η Βουγιουκλάκη
επιχειρούσε κάποιο καλλιτεχνικό βήμα περισσότερο "βαρύ"
είτε στο σινεμά (π.χ. με το "Ταξίδι") είτε στο
θέατρο το κοινό κλωτσούσε. Την ήθελε, βλέπετε, αλλιώς.
Μετά την αποτυχία της παράστασης "Καίσαρ και Κλεοπάτρα",
οι σχέσεις Χατζιδάκι - Βουγιουκλάκη παρέμειναν τεταμένες.
Όχι, όμως, για πολύ, αφού ο Χατζιδάκις κλήθηκε να γράψει
λίγους μήνες αργότερα τη μουσική και τα τραγούδια στα
κινηματογραφικά "Χτυποκάρδια στο θρανίο" του
Αλέκου Σακελλάριου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ποτέ ο Χατζιδάκις
δεν της χαλούσε το χατίρι και κάθε φορά που η Αλίκη του
ζητούσε κάτι είτε για το σινεμά είτε για το θέατρο είτε
π.χ. για να του κάνει συνέντευξη (έγινε το Φλεβάρη του
1989 στο ραδιόφωνο του "Αντένα") εκείνος πάντοτε
ανταποκρίνονταν πρόθυμα. Ακόμα κι όταν οι δρόμοι τους
είχαν χωρίσει οριστικά. Ήθελε μάλιστα ο Χατζιδάκις να
καλέσει τη Βουγιουκλάκη για να τραγουδήσει στο "Σείριο",
αλλά η επιθυμία του δεν έγινε πράξη. Σε μια άλλη ζωή,
ίσως...
Ο
Μάνος Χατζιδάκις έγραψε τη μουσική και στη "Λυσιστράτη"
του Αριστοφάνη, που αποφάσισε να ανεβάσει η Αλίκη Βουγιουκλάκη
το 1986 στην Επίδαυρο. Να σας θυμίσω, ότι το καλοκαίρι
εκείνης της χρονιάς παρουσιάζονταν ανά την Ελλάδα δύο
"Λυσιστράτες": της Βουγιουκλάκη απ' τη μια και
του Λάκη Λαζόπουλου απ' την άλλη, με Βουτσινά - Κραουνάκη
και Νικολακοπούλου. Με τη δική του "Λυσιστράτη"
ο Λαζόπουλος έκανε αντίπραξη, ώσπου να περάσει κι αυτός
στο στρατόπεδο των φίλων της Αλίκης!
Και
κάτι ακόμα. Η Αλίκη τραγούδησε στη δισκογραφία ντουέτο
με το Γρηγόρη Μπιθικώτση το "Δεσποινάκι", ένα
τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου.
Ήταν το 1970 και ήταν στο δίσκο "Επιστροφή",
με ερμηνευτές το Μπιθικώτση και τη Δήμητρα Γαλάνη. Την
εποχή εκείνη ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική κι έτσι
τα τραγούδια του για την "Επιστροφή", σε στίχους
Γκάτσου, ενορχήστρωσε ο Δήμος Μούτσης. Κι αφού βρισκόμαστε
σε χωράφια δισκογραφικά, να θυμηθούμε πως στο δίσκο "Τα
τραγούδια της Αλίκης", που κυκλοφόρησε το 1973, η
Βουγιουκλάκη ξανατραγούδησε δώδεκα τραγούδια από ταινίες
της - απ' αυτά, έξι του Μάνου Χατζιδάκι - ενορχηστρωμένα
από το νεοκυματικό συνθέτη Γιώργο Κοντογιώργο.
Η
Αλίκη Βουγιουκλάκη, όπως γράψαμε στην αρχή, έφυγε από
τη ζωή μια μέρα σαν τη σημερινή πριν από δώδεκα χρόνια.
Ο Χατζιδάκις είχε προηγηθεί τον Ιούνιο του '94. Και οι
δυο τους είχαν γίνει μύθος προτού πεθάνουν... Είχαν γράψει
ιστορία... Κι όπως λέει η Λίνα Νικολακοπούλου στο "Τραγούδι
της Αλίκης" (δίσκος "Δεν έχω ιδέα")...
"...Το
πλήρωσες το πρόστιμο
Αλίκη Βουγιουκλάκη,
στην ιστορία φύσηξε
καινούργιο αεράκι".
---
