Μαρία Δημητριάδη

In Memoriam...

Η Μαρία Δημητριάδη, που έφυγε από τη ζωή την περασμένη εβδομάδα από μια σπάνια νόσο των πνευμόνων, ήταν - χωρίς δεύτερη σκέψη - η ερμηνεύτρια των δημιουργών... Τραγούδησε από Σταύρο Ξαρχάκο μέχρι Θοδωρή Αντωνίου, από την "Ανναμπέλ" και το "Τι να θυμηθώ" του '68 μέχρι τους "Δον Κιχώτες" του 2001. Και τους τραγούδησε σωστά. Άψογα. Ολοκληρωμένα. Αξεπέραστα. Όπως έπρεπε. Με πληρότητα. Με αίσθημα στη σωστή δόση. Με ψυχή.

Πάμε να θυμηθούμε, ενδεικτικά, ονόματα και έργα:
Σταύρος Ξαρχάκος: "Κορίτσια στον ήλιο".
Γιάννης Μαρκόπουλος: "Ήλιος ο πρώτος" σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και "Χρονικό" σε ποίηση Κ. Χ. Μύρη.
Θάνος Μικρούτσικος: "Πολιτικά τραγούδια" σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και Βόλφ Μπίρμαν, "Καντάτα για την Μακρόνησο (σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου) / Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκι", "Φουέντε Οβεχούνα" σε ποίηση Lope de Vega αποδοσμένη στα ελληνικά από το Γιώργο Μιχαηλίδη, "Τροπάρια για φονιάδες" σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου, "Τραγούδια της λευτεριάς" σε ποίηση διαφόρων, "Εμπάργκο" σε ποίηση Άλκη Αλκαίου.
Μίκης Θεοδωράκης: "Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη", "Τα τραγούδια του αγώνα", "18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας" σε ποίηση Γ. Ρίτσου, "Ήλιος και χρόνος" σε ποίηση Μίκη Θεοδωράκη, "Μήπως ζούμε σ' άλλη χώρα;".
Μάνος Χατζιδάκις: "Για την Ελένη".
Γιάννης Γλέζος: "Αντόνιο Τόρρες Χερέδια" σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη.
Νίκος Μαμαγκάκης: "Σκλάβοι πολιορκημένοι" σε ποίηση Κώστα Βάρναλη.
Γιώργος Σταυριανός: "Έρημη πόλη" και "Οι φόβοι του μεσημεριού".
Μιχάλης Τρανουδάκης: "Η μυθολογία του Σαββάτου" σε ποίηση Γιώργου Χρονά.
Στέφανος Κορκολής: "Το μαγικό κλειδί".
Θοδωρής Αντωνίου: "Δον Κιχώτες"...

Ακόμα, συμμετείχε σε δίσκους, όπως "Αχ! πατρίδα μου γλυκιά" του Λουκιανού Κηλαηδόνη, στο "Παράρτημα" του Διονύση Σαββόπουλου, στο δίσκο με την Αφροδίτη Μάνου σε τραγούδια του Σπήλιου Μεντή, στο σάουντρακ της ταινίας των Μιχάλη Ρέππα - Θανάση Παπαθανασίου "Το κλάμα βγήκε απ' τον παράδεισο", όπου εμφανίστηκε και τραγούδησε το "Ήλιος και θάλασσα" της αδερφής της Αφροδίτης Μάνου, που είχε γράψει τη μουσική και τα τραγούδια της ταινίας.

Ο τελευταίος κύκλος τραγουδιών που ηχογράφησε η Μαρία Δημητριάδη ήταν οι "Δον Κιχώτες" σε μουσική του πιανίστα Θοδωρή Οικονόμου και στίχους του Παρασκευά Καρασούλου, με τον οποίο είχε συνεργαστεί ξανά στο παρελθόν, στο δισκογραφικό "Μαγικό κλειδί". Δέκα τραγούδια το υλικό στους "Δον Κιχώτες", με έντονο το λυρικό στοιχείο. Από κει ξεχώρισαν οι "Εφτά ζωές", τραγούδι που ηχογραφήθηκε αργότερα και από την Άλκηστη Πρωτοψάλτη στο cd της "Πες μου θάλασσα". Είχε προηγηθεί το άλμπουμ της Μαρίας Δημητριάδη "Αύριο" (1996), σε παραγωγή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, με τραγούδια που της έγραψαν ο Χριστόφορος Κροκίδης, ο Σταμάτης Μεσημέρης, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας. Αδιάφορα τα κομμάτια στο "Αύριο", "λίγα", χωρίς τα φόντα για να αντέξουν στο χρόνο.

Ήταν σπουδαία η Μαρία Δημητριάδη. Ήταν ανυποχώρητη. Ήταν ιδεολόγος. Ήταν μεγάλη φωνή, διαχρονική. Ήταν αυτάρκης. Δεν ήταν μόνο η "φωνή του αγώνα", που τραγούδησε πειστικά τα πολιτικά τραγούδια των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης. Ήταν μια ερμηνεύτρια χωρίς όρια και στεγανά. "Είχε τόλμη και ομορφιά", όπως έγραψε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Θα μπορούσε να 'χε κάνει πολύ μεγάλη καριέρα... Θα μπορούσε να 'χε βγάλει πολλά λεφτά... Θα μπορούσε να 'χε "εξαφανίσει", χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, πολλές συναδέλφους της... Αλλά, προτίμησε να παίξει το παιχνίδι της δισκογραφίας με τους δικούς της όρους. Τους όρους των αρχών της και της αλήθειας της...

Ψάχνοντας αυτές τις μέρες στο αρχείο μου βρήκα μια συνέντευξη της Μαρίας Δημητριάδη στον Γιώργο Τσάμπρα και στο περιοδικό "Δίφωνο" (τεύχος 17, Φεβρουάριος 1997 ). Παραθέτω εδώ μερικές γραμμές:

"Ποτέ δεν μ' άρεσε να με ξέρουν. Αντίθετα με τους άλλους, ντρεπόμουν όταν με αναγνώριζαν στο δρόμο. Δεν το ξεπέρασα ποτέ...
Κανένα τραγούδι του Θάνου από όλα αυτά που είπα δεν μου το δίδαξε. Ο Μίκης από τη μεριά του είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να σου διδάσκει το τραγούδι και αν τον αφομοίωνες σωστά, όχι μιμητικά, μπορούσες να κάνεις σπουδαία δουλειά. Ο Χατζιδάκις δεν δίδασκε, ερχόταν απλώς δίπλα σου την ώρα που τραγουδούσες στην πρόβα ή στην ηχογράφηση και σε κοίταζε. Και είχες καθαρίσει... Υπήρχε μαζί του μια ερωτική σχέση που δεν υπάρχει σε κανέναν άλλο συνθέτη με τους τραγουδιστές του...".

Να σταθούμε στο Μάνο Χατζιδάκι και να πούμε ότι ο κύκλος τραγουδιών "Για την Ελένη" σε ποίηση Μιχάλη Μπουρμπούλη, που εμπιστεύτηκε στη Μαρία Δημητριάδη και κυκλοφόρησε το 1986, είχε ηχογραφηθεί μερικά χρόνια πριν - εν έτει 1978 - από το Στέλιο Μαρκετάκη. Όμως, όπως γράφει ο Χατζιδάκις, "η καινούργια φωνή της Δημητριάδη με βοήθησε πολύ να ξαναβρώ την τραγικότητα που επιζητούσα να διαπερνάει τα απλοϊκά από μια πρώτη όψη τραγούδια μου".

Ακόμα, το 1991 από τον Χατζιδακικό "Σείριο" κυκλοφόρησε ο δίσκος της Μαρίας Δημητριάδη "Μήπως ζούμε σ' άλλη χώρα;", με δώδεκα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου.

---