Πρόκειται για τον πρώτο δίσκο με καινούργια τραγούδια του σπουδαίου δημιουργού έπειτα από περίπου τέσσερα χρόνια σιωπής, ο οποίος κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1970 με αυτό τον χαρακτηριστικό τίτλο. Ο Μάνος Χατζιδάκις τότε βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, ωστόσο μελοποίησε τους στίχους που του έδωσε ο Νίκος Γκάτσος και η εταιρεία ανέθεσε την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας στον Δήμο Μούτση, κάτι που έγινε και με τον Γιάννη Σπανό ένα χρόνο αργότερα στο άλμπουμ «Της γης το χρυσάφι».

Σύμφωνα με αφήγηση της Δήμητρας Γαλάνη που περιλαμβάνεται στο συνοδευτικό βιβλίο της κασετίνας με 10 CD «Εφ' όλης της ύλης» για τα τριάντα χρόνια της καριέρας της (1969-1999), ο συνθέτης έστελνε σε κασέτες τις οδηγίες για την ηχογράφηση των τραγουδιών και μάλιστα ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η εισαγωγή στο «Η πίκρα σήμερα» πρέπει να μοιάζει με προσευχή μικρού παιδιού!

Το κύριο βάρος του δίσκου σηκώνει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης που είχε συνεργαστεί και στο παρελθόν με τον Χατζιδάκι με λαμπρά αποτελέσματα («Είμαι αητός χωρίς φτερά», «Η κυρά», «Πάει ο καιρός» κ.α.), ενώ τέσσερα τραγούδια ερμηνεύει η Γαλάνη η οποία στην «επετειακή» έκδοση που αναφέραμε νωρίτερα αποκαλύπτει το «παρασκήνιο» της συμμετοχής της: Μέσω της κόρης του Μίνωα Αργυράκη, έστειλε γράμμα στον συνθέτη στην Αμερική εκφράζοντάς του τον θαυμασμό της για το έργο του. Στην απάντηση, εκείνος της επεσήμανε ότι την είχε ακούσει στο Λονδίνο και πως βασικός όρος που είχε θέσει για το δίσκο που ετοιμαζόταν, ήταν να πάρει μέρος κι αυτή!

Στην «Επιστροφή» υπάρχουν κατά βάση λαϊκά κομμάτια, αλλά και ορισμένα «χατζιδακικά». Είτε έτσι, είτε αλλιώς, γνώρισαν μεγάλη επιτυχία κι έμειναν κλασικά τα «Η πίκρα σήμερα», «Μίλησέ μου», Οι κολασμένοι» και «Χελιδόνι σε κλουβί», ενώ ακούστηκε αρκετά και το υπέροχο «Φιλντισένιο καραβάκι» η εισαγωγή του οποίου μοιάζει αρκετά με το «Γέλαγε η Μαρία» του Μίμη Πλέσσα. Επίσης, ξεχωρίζουν τα «Τι να γίνεται ο κυρ Φώτης» και «Ο τιμονιέρης» χωρίς να υστερούν τα υπόλοιπα.
Όσο για το «Δεσποινάκι», πρόκειται για ένα κομμάτι «επιθεωρησιακού» χαρακτήρα στο οποίο μαζί με τον Μπιθικώτση τραγουδά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη, που σημάδεψε ανεξίτηλα με τη φωνή της ορισμένα εξαιρετικά κομμάτια του Χατζιδάκι γραμμένα για τον κινηματογράφο στα τέλη της δεκαετίας του '50 και στις αρχές εκείνης του '60 («Θάλασσα πλατιά», «Μέσα σ' αυτή τη βάρκα» κ.α.).

Την ίδια χρονιά (1970), το «Δεσποινάκι» κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών με τον Γιώργο Μαρίνο και την Κατιάνα Μπαλανίκα, ενώ ηχογραφήθηκαν με τον Σταμάτη Κόκοτα και τέσσερα από τα τραγούδια που ερμήνευσε ο Μπιθικώτσης. Πρόκειται για τα «Ο τιμονιέρης», «Φιλντισένιο καραβάκι», «Τι να γίνεται ο κυρ Φώτης» και «Δάμων και Φιντίας», τα οποία όμως δεν κυκλοφόρησαν τότε αλλά 30 χρόνια μετά (2000) στη σειρά «Τραγούδια από τις 45 στροφές» που εξέδωσε η "MINOS-EMI" για πολλούς τραγουδιστές.

Στο οπισθόφυλλο της «Επιστροφής» υπάρχει μια μεγάλη φωτογραφία του Χατζιδάκι, σημείωμα της εταιρείας για το νέο δίσκο στα ελληνικά και στα αγγλικά καθώς και φωτογραφία του Δήμου Μούτση με τους σολίστ του μπουζουκιού Λάκη Καρνέζη και Κώστα Παπαδόπουλο που συμμετέχουν στο άλμπουμ ως επικεφαλής της λαϊκής ορχήστρας.
Η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της "Columbia" με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Η πίκρα σήμερα (Δ. Γαλάνη)
2. Μίλησέ μου (Γρ. Μπιθικώτσης)
3. Τι να γίνεται ο κυρ Φώτης (Γρ. Μπιθικώτσης)
4. Οι κολασμένοι (Δ. Γαλάνη)
5. Ο τιμονιέρης (Γρ. Μπιθικώτσης)
6. Το Δεσποινάκι (Γρ. Μπιθικώτσης-Αλ. Βουγιουκλάκη)
7. Χελιδόνι σε κλουβί (Γρ. Μπιθικώτσης)
8. Φιλντισένιο καραβάκι (Γρ. Μπιθικώτσης)
9. Στης ζωής τη στράτα (Δ. Γαλάνη)
10. Σε πελαγίσιο μνήμα (Δ. Γαλάνη)
11. Δάμων και Φιντίας (Γρ. Μπιθικώτσης)

Από τους ωραιότερους και πιο μελωδικούς κύκλους τραγουδιών του μεγάλου συνθέτη μας, πάνω σε ποίηση του αείμνηστου Θεσσαλονικιού ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη. Ο Μίκης έγραψε τα κομμάτια το 1973 και το 1974 στο Παρίσι και στο Ντουμπρόβνικ και ο δίσκος κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1975 με ερμηνευτές τον Πέτρο Πανδή και την - πρωτοεμφανιζόμενη και άρτι αφιχθείσα από την τότε Σοβιετική Ένωση - Μαργαρίτα Ζορμπαλά.

Ο πρώτος είχε ήδη καθιερωθεί στο πλευρό του Θεοδωράκη, όντας ένας εκ των βασικών συνεργατών του στις περιοδείες και στις συναυλίες ανά τον κόσμο την εποχή της δικτατορίας, αποδίδοντας θαυμάσια το έργο με την «επικολυρική» φωνή του. Η δε πολύ νέα - και ηλικιακά - Ζορμπαλά κερδίζει τις εντυπώσεις με τις εξαιρετικές ερμηνείες της, σε μια δουλειά ιδιαίτερα απαιτητική και άρα εξ ορισμού δύσκολη.

Φυσικά, το «σήμα κατατεθέν» του δίσκου είναι το υπέροχο «Δρόμοι παλιοί», χιλιοτραγουδισμένο, δημοφιλές και αγαπημένο τα τελευταία χρόνια. Το μουσικό θέμα του πρωτοακούστηκε στην περίφημη κινηματογραφική ταινία "SERPICO" και πλέον θεωρείται ως ένα από τα ωραιότερα και «κλασικά» κομμάτια του συνθέτη. Εκείνη την εποχή γενικότερα ο δίσκος δεν έκανε μεγάλη εντύπωση, όμως με τον καιρό και μέχρι τις μέρες μας σιγά-σιγά αναδεικνύεται η αξία του και με βάση το συγκεκριμένο τραγούδι αρχίζει να γίνεται γνωστός. Επίσης, ξεχωρίζουν τα «Οι στίχοι αυτοί», «Το ναυάγιο» και «Όταν μιαν άνοιξη», χωρίς να υστερούν τα υπόλοιπα.

Πρόκειται για μιαν εξαιρετική δουλειά με τη σφραγίδα του Μίκη Θεοδωράκη πάνω στους στίχους του Αναγνωστάκη που περιγράφουν βιωματικές καταστάσεις από τα δύσκολα χρόνια που ο ίδιος ήταν πολιτικός εξόριστος. Η ενορχήστρωση βασίζεται κυρίως σε «κλασικά» έγχορδα (τσέλο, μπάσο, κιθάρα), χωρίς να λείπει η διακριτική παρουσία των μπουζουκιών ενώ έντονη είναι και η συμμετοχή του όμποε.

Στο εσώφυλλο υπάρχουν αναλυτικά οι στίχοι των τραγουδιών, ένα - δυσνόητο αλλά χαρακτηριστικό - κείμενο του ποιητή και φωτογραφία του συνθέτη σε νεαρή ηλικία. Η παραγωγή ήταν του Αχιλλέα Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο "Polysound" με ηχολήπτη τον Γιάννη Σμυρναίο.
Προσφάτως, το έργο επανακυκλοφόρησε με ενορχήστρωση του Σταύρου Ξαρχάκου κι ερμηνευτές τον «πρώτο διδάξαντα» Πέτρο Πανδή και τη Μαρία Φαραντούρη.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Το ναυάγιο (Π. Πανδής)
2. Δρόμοι παλιοί (Μ. Ζορμπαλά)
3. Κάτω απ' τα ρούχα μου (Μ. Ζορμπαλά)
4. Χαρά, χαρά (Π. Πανδής)
5. Οι στίχοι αυτοί (Μ. Ζορμπαλά)
6. Μεσ' στην κλειστή μοναξιά μου (Π. Πανδής)
7. Και περνούσανε τα τραμ (Π. Πανδής)
8. Όλα έχουν αποδελτιωθεί (Π. Πανδής)
9. Όταν μιαν άνοιξη (Μ. Ζορμπαλά)

Ο τελευταίος δίσκος του αξέχαστου Μάνου, ο οποίος πάντως δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τους προηγούμενους όσον αφορά το μουσικό ύφος. Ταυτισμένος σχεδόν απολύτως με το λαϊκό τραγούδι, ο Λοΐζος εδώ παρουσιάζει ένα εντελώς διαφορετικό στυλ που πλησιάζει το ροκ! Ηλεκτρικές κιθάρες και κρουστά κυριαρχούν στην ορχήστρα, ενώ το μπουζούκι απέχει παντελώς και ο ακροατής παίρνει μια ιδέα του δρόμου που θ' ακολουθούσε ο συνθέτης στη δεκαετία του '80 αν δεν «έφευγε» πρόωρα το 1982. Μάλιστα, μοιράζεται την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας με τον Κώστα Γανωσέλη.

Το άλμπουμ κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1980, ενάμισι χρόνο μετά «Τα τραγούδια της Χαρούλας» που είχαν κάνει πάταγο και ο κόσμος «πάγωσε», καθώς από τα «αυστηρώς λαϊκά» ο Λοΐζος πέρασε απότομα στο ροκ. Έτσι, η υποδοχή του δίσκου ήταν εξαιρετικά «χλιαρή» και τουλάχιστον τον πρώτο καιρό δεν πήγε καλά εμπορικά, παρά το γεγονός ότι συμμετείχαν γνωστοί και καταξιωμένοι τραγουδιστές όπως η Δήμητρα Γαλάνη και ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Να σημειώσουμε ότι και η εταιρεία δεν είχε δει με καλό μάτι αυτή την αλλαγή μουσικού ύφους του συνθέτη.

Ωστόσο, μέσα στα χρόνια που μεσολάβησαν σιγά-σιγά αναδείχτηκαν πολλά τραγούδια μέσα από αυτόν και σήμερα ορισμένα θεωρούνται «κλασικά». Πρώτο απ' όλα το «Σ' ακολουθώ» που έγινε γνωστό κυρίως μέσα από την ερμηνεία του Παπακωνσταντίνου το 1982, ωστόσο η πρώτη εκτέλεση με τον ίδιο τον συνθέτη θεωρώ ότι είναι αξεπέραστη.

Έπειτα, η «Κουτσή κιθάρα» με τη Γαλάνη σε ένα κομμάτι που είχε πρωτοακουστεί το 1972 από τη Δώρα Σιτζάνη και τον Νίκο Δαδινόπουλο στην ταινία «Διακοπές στην Κύπρο μας» (ή «Ο κυρ Γιώργης και οι τρέλες του» όπως τη μάθαμε στην Ελλάδα). Η Σιτζάνη που οκτώ χρόνια αργότερα ήταν πλέον σύζυγος του Λοΐζου, ερμηνεύει εδώ άλλο ένα τραγούδι που γράφτηκε για τις ανάγκες του κινηματογράφου: Το «Πόσο σ' αγαπώ» που είχε πει η Αλίκη Βουγιουκλάκη το 1972 στο φιλμ «Η Αλίκη δικτάτωρ». Αυτά τα δύο, μαζί με «Το λαϊκό το καφενείο» (που επίσης ακούστηκε αρκετά) είναι σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και είχαν γραφτεί αρκετά χρόνια νωρίτερα.

Εξάλλου, σήμα κατατεθέν του δίσκου αποτελεί το «Κι αν είμαι ροκ» που σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας καριέρας για τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου που θα κινηθεί σε ανάλογους ρυθμούς έκτοτε και μέχρι σήμερα, ενώ ευρέως γνωστά με την πάροδο του χρόνου έγιναν και τα «Το σίριαλ», «Σε ψάχνω» και «Η μέρα εκείνη δε θ' αργήσει», ένα μαγικό ντουέτο της Γαλάνη με τον Λοΐζο που τότε σχεδίαζαν μιαν ολοκληρωμένη δουλειά μαζί, η οποία όμως δεν έγινε ποτέ...

Η παραγωγή ήταν του Αχιλλέα Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της "Columbia" με ηχολήπτες τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και τον Τάκη Φιλιππίδη και βοηθό τον Γιώργο Τζάννες. Το έργο του εξωφύλλου είναι του Τάκη Αλεξίου, ενώ στο εσώφυλλο υπάρχουν οι στίχοι των τραγουδιών και φωτογραφίες συνθέτη και τραγουδιστών.