Πρόσωπα
Ο
Παπαδιαμάντης των τραγουδιών
Τέτοιες
μέρες κάθε χρόνο, άλλοι από συνήθεια κι άλλοι από ανάγκη
ψυχής ανατρέχουν στα Πασχαλινά διηγήματα του Αλέξανδρου
Παπαδιαμάντη για να ανακαλύψουν στις σελίδες τους
εικόνες, αρώματα, ήθη άλλων εποχών...
Μ'
αυτή την αφορμή, σήμερα θ' αναζητήσουμε τα ίχνη του Παπαδιαμάντη
στην ελληνική δισκογραφία. Στίχους, δηλαδή, του Σκιαθίτη
"άγιου της λογοτεχνίας" μας που έγιναν τραγούδια
και εκδόθηκαν σε δίσκους, τραγούδια που του αφιερώθηκαν
ή μουσικές που γράφτηκαν για τη μεταφορά έργων του στο
θεατρικό σανίδι, το σινεμά και την τηλεόραση. Εξ' άλλου,
όπως γράφει ο έγκριτος μελετητής του Παπαδιαμαντικού έργου
Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, "ο Παπαδιαμάντης μουσική
ποιεί, όποια μορφή κι αν έχει το γραπτό του. Είναι άκρως
μουσικός".
Το
1982 ο Σταύρος Κουγιουμτζής, στο δίσκο του "Μικραίνει
ο κόσμος", καταπιάνεται με την "Εικόνα αχειροποίητη"
του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που ερμηνεύει η Αιμιλία Κουγιουμτζή,
η μοναδική γυναικεία φωνή του δίσκου. Τα υπόλοιπα τραγούδια
ερμήνευσαν ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Γιάννης Κούτρας, ο
Γιάννης Μπογδάνος και ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος.
Ο δίσκος "Μικραίνει ο κόσμος" ήταν μια ιδιαίτερη
δουλειά του Κουγιουμτζή, με λαϊκές μπαλάντες χαμηλών τόνων,
βασισμένη στους στίχους του συνθέτη και στην ποίηση του
Τάσου Κόρφη, του Ντίνου Χριστιανόπουλου, του Κώστα Ριτσώνη,
του Γιώργου Σεφέρη, του Μίλτου Σαχτούρη και του Αλ. Παπαδιαμάντη.
Εικοσιένα χρόνια μετά, το 2003, την "Εικόν' αχειροποίητη"
μελοποίησε και τραγούδησε ο Ορφέας Περίδης στο πέμπτο
προσωπικό του άλμπουμ, με τίτλο "Τι θα πει ζωή".
Σταύρος
Κουγιουμτζής |
Αλίκη
Καγιαλόγλου |
Στο
δίσκο "Η Αλίκη Καγιαλόγλου διαβάζει και τραγουδά
Παπαδιαμάντη", με εξώφυλλο του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη,
η γνωστή ερμηνεύτρια διαβάζει αποσπάσματα από πέντε διηγήματα
του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: "Η Γλυκοφιλούσα",
"Αγια Αναστασία", "Τρελή βραδιά",
"Ο Καλούμπας", "Το μοιρολόϊ της φώκιας",
μέρη των οποίων μελοποίησε ο μαέστρος και συνθέτης Άλκης
Μπαλτάς. "Ήταν μια πρόκληση", αναφέρει.
Και συνεχίζει: "Σε πολλά διηγήματά του ο Παπαδιαμάντης
βάζει τους ήρωές του να τραγουδούν. Τους ήχους στα σημεία
που η ροή των διηγημάτων διακόπτονταν και τραγουδούν προσπάθησα
να ακούσω και να μεταφέρω σε μουσική. Το πράγμα δεν ήταν
απλό. Πρέπει εσωτερικά να ενσωματώνεται στο πνεύμα του
Παπαδιαμάντη".
Το έργο, ένα "μουσικό θεατρικό μονόπρακτο" όπως
το χαρακτηρίζει η Αλίκη Καγιαλόγλου, πρωτοπαρουσιάστηκε
στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου το 2002.
Υπάρχει
και "Το σκοτεινό τρυγόνι", που κυκλοφόρησε το
Δεκέμβριο του 2006. Οι Νίκος Μαστοράκης, Μανόλης Λιαπάκης
και Κώστας Πανταζής (ερασιτέχνες μουσικοί) μελοποίησαν
12 ποιήματα - κείμενα του "κοσμοκαλόγερου" συγγραφέα
για τις ανάγκες της θεατρικής διασκευής του έργου "Φόνισσα",
που παρουσιάστηκε το 2003 από τη θεατρική ομάδα του Δήμου
Ιεράπετρας. Τα 12 αυτά τραγούδια τραγουδούν ο Σωκράτης
Μάλαμας, ο Ψαραντώνης, η Νίκη Τσαΐρέλη, η Λιζέττα Καλημέρη,
η Μαρία Κώττη (τραγουδίστρια των Χαΐνηδων), η Νίκη Ξυλούρη,
ο Χαρίλαος Παπαδάκης και ο Μανόλης Λιαπάκης. Η μουσική
έχει παιχτεί από φυσικά όργανα και έχει πολλά στοιχεία
της παραδοσιακής και κρητικής μουσικής, αλλά και του έντεχνου
τραγουδιού.
Υπάρχουν και "Τα ρόδινα ακρογιάλια". Το cd με
τη μουσική και τα τραγούδια του Δημήτρη Κατακουζηνού για
την κινηματογραφική ταινία "Τα ρόδινα ακρογιάλια",
από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ευθύμη Χατζή. Η ταινία προβλήθηκε
το 1998 και στο σάουντρακ συμμετέχει η Σαβίνα Γιαννάτου.
Υπάρχει
και η κινηματογραφική "Νοσταλγός" της Ελένης
Αλεξανδράκη, μια ελεύθερη μεταφορά του ομώνυμου παπαδιαμαντικού
διηγήματος, Το σενάριο γράφτηκε από την ίδια την Αλεξανδράκη,
με τη συμβουλευτική βοήθεια του συγγραφέα Κωστή Παπαγιώργη.
Για τη "Νοσταλγό" ο Νίκος Παπάζογλου έγραψε
και τραγούδησε τις "Στιγμές", ένα υπέροχο τραγούδι
που το βρίσκουμε αργότερα στο προσωπικό άλμπουμ του Παπάζογλου
"Μά'ισσα σελήνη" (2005).
Να
μη ξεχάσουμε και την τηλεοπτική σειρά "Οι έμποροι
των εθνών", εν έτει 1974, βασισμένη στην ομώνυμη
νουβέλα του κυρ - Αλέξανδρου. Για τους τίτλους της σειράς
ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε ένα μυθικό -πια- τραγούδι, το
"Ήτανε μια φορά", σε στίχους του σκηνοθέτη Κώστα
Φέρρη. Το ερμήνευσε ανεπανάληπτα ο Νίκος Ξυλούρης και
συμπεριλήφθηκε στο δίσκο Ξαρχάκου - Ξυλούρη "Συλλογή".
Αργότερα, ηχογραφήθηκε και από το Μανώλη Λιδάκη, τη Μαρία
Φαραντούρη, το Δημήτρη Υφαντή...
Υ.Γ.
"Το
επ' εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω
πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας,
να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ'
έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια
ελληνικά ήθη".
Αλέξανδρος
Παπαδιαμάντης
---
