Τραγούδι
: "Κάλαντα Χριστουγέννων"
Παραδοσιακό
Παραμονή
Χριστουγέννων από νωρίς το πρωί, το κουδούνι της εξώπορτας
χτυπάει ρυθμικά. Ο νοικοκύρης ανοίγει και η ατμόσφαιρα
γεμίζει με φωνές παιδιών που σαν μικροί άγγελοι τραγουδούν
μια γνώριμη μελωδία: Τα κάλαντα των Χριστουγέννων!
Ο ήχος από τα τριγωνάκια που κρατούν στα χέρια τους
ή κάποιες φορές μια μικρή πολύχρωμη μελόντικα συνοδεύουν
το τραγούδι των παιδιών.
Όταν
τελειώσουν εύχονται "Χρόνια Πολλά" ή "και
εις έτη πολλά". Τότε ο νοικοκύρης θα τους δώσει
ένα συμβολικό χρηματικό ποσό για τον κουμπαρά τους.
Κάποιες φορές, κυρίως στην επαρχία, οι νοικοκυρές τρατάρουν
τα παιδιά με παραδοσιακά γλυκίσματα μελομακάρονα ή κουραμπιέδες.
Με
τον εορτασμό της γέννησης του Θεανθρώπου ξεκινά μια
περίοδος γιορτών δώδεκα ημερών που τελειώνει με τον
εορτασμό των Θεοφανίων. Στις παραμονές των εορτών που
σηματοδοτούν αυτή την περίοδο (Χριστούγεννα, Αγίου Βασιλείου,
Φώτα) ψάλλονται τα κάλαντα από μικρές ομάδες, κυρίως
παιδιών. Τι είναι όμως τα κάλαντα;
Ετυμολογικά
η λέξη κάλαντα προέρχεται από την λατινική calendae
που σημαίνει νεομηνία. Στην Αρχαία Ελλάδα, συναντάμε
κείμενα καλάντων παρόμοια με τα σημερινά με παινέματα
για τον "αφέντη" του σπιτιού και για την ευημερία
του νοικοκυριού. Την εποχή εκείνη τα παιδιά τραγουδούσαν
τα κάλαντα κρατώντας ένα ομοίωμα καραβιού για τον θεό
Διόνυσο. Κάποιες φορές κρατούσαν και ένα κλαδί ελιάς
ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.
Από
το 2ο μισό του 2ου αι π.Χ. γιορταζόταν η αρχή του νέου
χρόνου τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου. Σύμφωνα με μια
παράδοση, η Ρώμη σώθηκε από τρεις αδελφούς, τον Κάλανδο,
τον Νόννο και τον Ειδό, που ανέλαβαν να θρέψουν τους
κατοίκους της. Ο πρώτος για το χρονικό διάστημα 12 ημερών
που ονομάστηκε "Καλάνδας", ο δεύτερος για
τις επόμενες 10 μέρες που τις είπαν "Νόννας"
και ο τρίτος για τις τελευταίες 8, τις Ειδούς. Με το
πέρασμα του χρόνου οι δυο γιορτές επισκιάστηκαν από
την πρώτη και έτσι έμεινε η γιορτή των καλένδων ως μεγάλη
εορτή και οι άλλες δυο ξεχάστηκαν πολύ πριν την εμφάνιση
των χριστιανικών εορτών. Κατά τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια,
τα κάλαντα - άσματα δημιουργήθηκαν μέσα από την ανάγκη
υπενθύμισης του περιεχομένου των εορτών και των συνηθειών
που σχετίζονται με αυτές.
Τα
μορφολογικά στοιχεία των καλάντων παραπέμπουν σε εκείνα
των δημοτικών τραγουδιών τόσο στην μουσική όσο και στα
λόγια. Οι στίχοι τους εξιστορούν τα θρησκευτικά γεγονότα
των ημερών (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνια) με
λεξιλόγιο λόγιο αλλά και λαϊκό. Η μουσική που τα συνοδεύει
είναι απλή και ευχάριστη, ποικίλλει όμως ανά περιοχή
υιοθετώντας στοιχεία από την παράδοση της εκάστοτε περιοχής.
(Πηγή: Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη Ελλάδος - Λ.Βουδούρη).
Τα
Χριστουγεννιάτικα κάλαντα διηγούνται τη γέννηση του
Χριστού και την επίσκεψη των μάγων στη φάτνη
Του. Το πιο γνωστό κείμενο που τραγουδήθηκε και τραγουδιέται
ακόμα είναι το εξής.
Καλήν
εσπέραν άρχοντες
κι αν είναι ο ορισμός σας,
Χριστού τη θεία γέννηση,
να πω, να πω στ' αρχοντικό σας.
Χριστός
γεννάται σήμερον
εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρετ' η φύσις όλη.
Εν
τω σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων
ο βασιλεύς των ουρανών
και ποιητής των όλων.
Πλήθος
αγγέλων ψάλλουσι
το "Δόξα εν υψίστης"
και τούτο άξιον εστί,
η των ποιμένων πίστης.
Εκ
της Περσίας έρχονται
τρεις μάγοι με τα δώρα,
άστρο λαμπρό τους οδηγεί
χωρίς να λείψει ώρα.
Έφθασαν
εις Ιερουσαλήμ,
με πόθον ερωτώσι
που εγεννήθη ο Χριστός,
να παν να τον ευρώσι.
Δια
Χριστόν ως ήκουσεν
ο Βασιλεύς Ηρώδης,
αμέσως εταράχθει και
κι έγινε θηριώδης.
Ότι
πολλά φοβήθηκε
δια την βασιλείαν,
μη του την πάρει ο Χριστός
και χάσει την ουσίαν.
Καλά
Χριστούγεννα σε όλους. Η γέννηση του Θεανθρώπου
να χαρίζει υγεία σε όσους αγαπάμε και ελπίδα στις καρδιές
μας για καλύτερο μέλλον...
Μάρθα
Μανώλη
martha@musiccorner.gr
Το
σκίτσο που συνοδεύει τη στήλη, είναι το έργο Drawing
Hands του Escher.