Σε μιαν εποχή κατά την οποία οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονταν σε έξαρση μετά τα γεγονότα του 1974 και του 1976 (με το περιβόητο «Χόρα»), η μουσική απέδειξε ότι μπορεί να ενώσει δύο λαούς που τους χωρίζουν διαφορές αιώνων. Ακριβώς αυτό έγινε τον Οκτώβριο του 1982 με την κυκλοφορία αυτού του εξαιρετικά σημαντικού από κάθε άποψη δίσκου.

Από τη μια, ένας κορυφαίος Τούρκος συνθέτης ονόματι Ομέρ Ζιλφί Λιβανελί, εξόριστος εκείνη την εποχή από τη χώρα του. Από την άλλη, μια κορυφαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια ονόματι Μαρία Φαραντούρη. Και «στη μέση» ένας κορυφαίος Έλληνας στιχουργός, ονόματι Λευτέρης Παπαδόπουλος. Αυτοί οι τρεις δημιούργησαν ένα πραγματικό αριστούργημα, το οποίο προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση και ποικίλα σχόλια εκείνη την περίοδο, αφού λόγω των γνωστών συνθηκών δεν ήταν κι ότι πιο σύνηθες μια συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας σε οποιονδήποτε τομέα.

Ο άνθρωπος που έκανε την «κουμπαριά» για την όλη ιστορία, ήταν ο αξέχαστος Μάνος Λοΐζος. Είχε ξεκινήσει συζητήσεις με τη Φαραντούρη σχετικά με ένα δίσκο πάνω σε ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ που ο ίδιος είχε μελοποιήσει κι εκείνη του γνώρισε τον Λιβανελί, ο οποίος είχε αφιερώσει ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του στο έργο του σπουδαίου Τούρκου ποιητή.

Ο Λοΐζος άκουσε τις μουσικές του Λιβανελί παιγμένες από το σάζι του, ενθουσιάστηκε κι όταν η Φαραντούρη του ζήτησε να της υποδείξει ένα στιχουργό ή ποιητή για να γράψει στίχους πάνω στις μελωδίες, εκείνος δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να προτείνει τον επί πολλά χρόνια στενό φίλο, κουμπάρο και συνεργάτη του Λευτέρη Παπαδόπουλο. Κι αυτός με τη σειρά του ενθουσιάστηκε από τα όσα άκουσε, πήρε την κασέτα με τις μουσικές κι έγραψε εξαιρετικούς στίχους.

Αξίζει να σημειώσουμε, ότι αμέσως μετά το δίσκο με τον Λιβανελί η ερμηνεύτρια επρόκειτο να μπει στο στούντιο για να ηχογραφήσει τα μελοποιημένα από τον Λοΐζο ποιήματα του Χικμέτ, ωστόσο ο Μάνος έφυγε από τη ζωή την εποχή που το άλμπουμ με τον Τούρκο συνθέτη έβγαινε στα δισκοπωλεία κι έτσι αυτή η συνεργασία δεν έγινε ποτέ...

Ο δίσκος περιέχει 12 τραγούδια που είναι το ένα καλύτερο από το άλλο κι ένα θέμα από την γνωστή ταινία «Το κοπάδι», τη μουσική επένδυση της οποίας είχε αναλάβει ο Λιβανελί. Τα παραδοσιακά τουρκικά όργανα «παντρεύονται» με τη φωνή της κορυφαίας ερμηνεύτριας και το όλο σύνολο είναι πραγματικά εξαιρετικό. Ο ίδιος ο συνθέτης τραγουδά το "Bulut mu olsam", ενώ το πιο γνωστό κομμάτι του άλμπουμ είναι το «Σαν το μετανάστη» κι επίσης ξεχώρισαν τα «Λέϊλιμ λέϊ», «Οι μέρες μας» και «Μοιρολόι».

Την παραγωγή επιμελήθηκε ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Polysound με ηχολήπτη τον Γιάννη Σμυρναίο και βοηθούς τον Δημήτρη Κατσούλα και τον Γαβριήλ Παντζή. Οι ενορχηστρώσεις είναι των Ομέρ και Φερχάτ Λιβανελί, εκτός από το «Μοιρολόι» που ενορχήστρωσε ο Κώστας Γανωσέλης. Στο εσώφυλλο του άλμπουμ υπάρχει βιογραφικό του συνθέτη, σημείωμα της Φαραντούρη και φωτογραφίες των δυο τους.

Και κάτι τελευταίο: Αναζητείται ο στιχουργός που απέδωσε στα ελληνικά το "Merhaba" («Γεια χαρά»), καθώς πολλά χρόνια μετά ο Λευτέρης Παπαδόπουλος ανέφερε ότι δεν έγραψε ποτέ τους στίχους στο εν λόγω τραγούδι!

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Λέϊλιμ λέϊ
2. Μοιρολόι
3. Karli kayin ormani (Ποίηση Ναζίμ Χικμέτ)
4. Παραγιός
5. Με φυτέψανε σε καμένη γη
6. Merhaba (Γεια χαρά)
7. Σαν το μετανάστη
8. Χιροσίμα
9. Μίλα σιγά
10. Bulut mu olsam (Ποίηση Ναζίμ Χικμέτ)
11. Οι μέρες μας
12. Σαν τον Κερέμ (Ποίηση Ναζίμ Χικμέτ απόδοση Γιάννη Ρίτσου)
13. Το κοπάδι (Ορχηστρικό θέμα από την ταινία)

Η γνώμη μου είναι ότι πρόκειται για τον καλύτερο και πιο «διαχρονικό» δίσκο της Άλκηστης Πρωτοψάλτη, αφού τα περισσότερα από τα τραγούδια του περιλαμβάνονται ακόμη και σήμερα στα εκάστοτε προγράμματά της. Κυκλοφόρησε στα τέλη Μαΐου του 1991 κι έκανε μεγάλη αίσθηση, αλλά και ανάλογες πωλήσεις (περισσότερες από 70.000 αντίτυπα), με αποτέλεσμα να θεωρείται πλέον «κλασικός» για τα δεδομένα της ελληνικής δισκογραφίας.

Ήταν η εποχή του πασίγνωστου φιλμ του Εμίρ Κουστουρίτσα «Ο καιρός των τσιγγάνων», τη μουσική επένδυση του οποίου είχε αναλάβει ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς. Από εκεί ξεκίνησε αυτός ο δίσκος, καθώς πολλά από τα θέματα της ταινίας έγιναν τραγούδια με τη στιχουργική συνδρομή της Λίνας Νικολακοπούλου και διαμόρφωσε μια νέα τάξη πραγμάτων, μαζί με το «Μένω εκτός» της Ελευθερίας Αρβανιτάκη που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με το «Παραδέχτηκα». Έκτοτε, τα χάλκινα και γενικότερα οι βαλκανικές μελωδίες μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας κι έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια τους ακόμη και στις μέρες μας...

Πιστεύω ότι οι περισσότεροι από εσάς (αν όχι όλοι σας) δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε ακούσει έστω μια φορά τα πασίγνωστα «Βενζινάδικο», «Να 'ταν η χαρά οικόπεδο» (αμφότερα μουσικά θέματα της ταινίας που πρότεινε στη Νικολακοπούλου ο ραδιοφωνικός παραγωγός Κώστας Κωτούλας για την Άλκηστη), το ομότιτλο και φυσικά το «Θεός αν είναι». Μοναδικά τραγούδια, με τη σφραγίδα του Σέρβου συνθέτη (σε μια περίοδο σκληρής δοκιμασίας για την πατρίδα του) και την ερμηνεία της Πρωτοψάλτη που δε χρειάζεται ιδιαίτερα σχόλια.

Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχει το «κλασικό» κι αγαπημένο «Σ' αγαπώ γιατί είσαι ωραία», καθώς επίσης και τα «Μαύρο χιόνι» και «Του Αϊ-Γιώργη» που ακούστηκαν αρκετά, όχι όμως όσο τα τέσσερα προαναφερθέντα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι υστερούν σε αξία, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα.

Στο δισέλιδο ένθετο που υπάρχει, περιέχονται οι στίχοι των τραγουδιών και σημειώματα των συντελεστών που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το δίσκο. Δεύτερες φωνές κάνουν εκλεκτές φωνές του τραγουδιού μας, όπως η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Πέτρος Γαϊτάνος, η Ανθούλα Αλιφραγκή κ.α.

Η παραγωγή ήταν του Νίκου Καραγιάννη και της Λίνας Νικολακοπούλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Sierra με ηχολήπτες τον Κώστα Καλημέρη (που επιμελήθηκε και το remix μαζί με τον Μπάμπη Μπίρη) και τον Μάκη Αχλαδιώτη.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Μαύρο χιόνι
2. Βενζινάδικο
3. Θεός αν είναι
4. Παραδέχτηκα
5. Όρκος
6. Του Αϊ-Γιώργη
7. Να 'ταν η χαρά οικόπεδο
8. Τριανταφυλλάκι
9. Σ' αγαπώ (Μουσική-στίχοι: Αριστείδης Μόσχος)
10. Πήρα χάρη

Μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο δίσκος που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1994 αποτελεί την «προέκταση» του «Μένω εκτός» ή αν θέλετε, μιαν ολοκληρωμένη μορφή του. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη συνεργάζεται εξ ολοκλήρου με τον Αρμένιο συνθέτη Άρα Ντινκζιάν, κλείνοντας έτσι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους «λογαριασμούς» που είχαν ανοίξει οι δυο τους το 1991 με τα «Μένω εκτός» και «Δυνατά», τα οποία ακούστηκαν κι αγαπήθηκαν πολύ και πλέον αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι από τη μουσική «προίκα» της σπουδαίας ερμηνεύτριας.

Το συγκεκριμένο άλμπουμ «άγγιξε» σε πωλήσεις τις 90.000 αντίτυπα και σίγουρα είναι ένας από τους «σταθμούς» στην καριέρα της Αρβανιτάκη. Η ίδια είχε ζητήσει από τον Ντινκζιάν να κάνουν ένα δίσκο μαζί από το 1991 και τελικώς αυτός έγινε τρία χρόνια αργότερα, πάνω σε στίχους κυρίως του Μιχάλη Γκανά και λιγότερο της Λίνας Νικολακοπούλου και το αποτέλεσμα ήταν πράγματι εξαιρετικό. Η μουσική της Αρμενίας ακουμπά εκείνη της Ελλάδας και το «πάντρεμα» μόνον ως ιδανικό μπορεί να χαρακτηριστεί.

Από αυτή τη δουλειά βγήκαν τρία πολύ «δυνατά» και διαχρονικά τραγούδια: Το ομότιτλο, το «Φύσα ψυχή μου» και η «Βάρκα», τα οποία ακούστηκαν, τραγουδήθηκαν και χορεύτηκαν πολύ. Άλλωστε, η Ελευθερία δεν παραλείπει σχεδόν ποτέ να τα συμπεριλάβει στα προγράμματά της και κάθε φορά γίνεται «το σώσε». Γενικότερα πάντως, όλα τα κομμάτια είναι καλοδουλεμένα και άψογα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια.

Ο δίσκος συνοδεύεται από ένα τετρασέλιδο ένθετο που περιλαμβάνει τους στίχους των τραγουδιών, φωτογραφίες όλων των συντελεστών κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων και σημειώματα του Ντινκζιάν, της Αρβανιτάκη και του Δημήτρη Παπαδημητρίου, ο οποίος επιμελήθηκε την ενορχήστρωση.

Η ίδια η τραγουδίστρια ασχολήθηκε με την παραγωγή, τη διεύθυνση της οποίας είχε ο Μιχάλης Αρμάγος και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Sierra με ηχολήπτες τον Κώστα Καλημέρη (που έκανε και τη μίξη) και τον Πόλη Πιερόπουλο και βοηθό τον Τάσο Μπακασιέτα.

Τα τραγούδια του δίσκου
1. Φύσα ψυχή μου (Μ. Γκανά)
2. Σκιές και χρώματα (Μ. Γκανά)
3. Τα κορμιά και τα μαχαίρια (Μ. Γκανά)
4. Σαν βροχή (Μ. Γκανά)
5. Μαύρο κυπαρίσσι (Μ. Γκανά)
6. Τα πολλά να γίνουν όλα (Μ. Γκανά)
7. Η βάρκα (Λ. Νικολακοπούλου)
8. Τα σχοινιά (Λ. Νικολακοπούλου)
9. Εγώ κρασί δεν έπινα (Μ. Γκανά)
10. Η καρδιά μου απόψε ξαγρυπνά (Μ. Γκανά)
11. Γελαστή φωτογραφία (Μ. Γκανά)
12. Παράπονο - Η ξενιτιά (Παραδοσιακά αρμένικα τραγούδια. Στίχοι: Λ. Νικολακοπούλου)