Ο πρώτος μεγάλος δίσκος που κυκλοφορεί η εταιρεία του Μίνωα Μάτσα με την επωνυμία «Μίνως Μάτσας και Υιός», καθώς μέχρι τότε οι ετικέτες της ονομάζονταν "ODEON" και "PARLOPHONE"! Το δείχνει άλλωστε και ο κωδικός αρίθμησής του (101), ενώ ταυτόχρονα δημιουργήθηκε από τον Μάκη Μάτσα και η "MARGOPHONE", από το όνομα της μητέρας του Μαργαρίτας.

Παράλληλα, είναι και ο πρώτος ολοκληρωμένος δίσκος που κάνουν μαζί ο Μάνος Λοΐζος και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, οι οποίοι είχαν ήδη δεθεί με στενούς επαγγελματικούς, φιλικούς αλλά και οικογενειακούς δεσμούς, ενώ είχαν γράψει και δυο-τρία τραγούδια για δισκάκια 45 στροφών με πιο μεγάλη επιτυχία το «Αυτό τ' αγόρι».

Βεβαίως, μέχρι να ολοκληρωθεί «Ο σταθμός» και να κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 1968, η δουλειά πέρασε από σαράντα κύματα. Ο Λοΐζος (ως συνήθως) καθυστερούσε να γράψει τραγούδια, από ένα σημείο και μετά έπαψε να έχει κι έμπνευση κι έτσι κατέφυγε είτε σε έτοιμες λύσεις βασισμένος σε κομμάτια που προϋπήρχαν («Η δουλειά κάνει τους άντρες»), είτε ηχογραφώντας με καινούργιους στίχους μελωδίες που είχε παρουσιάσει παλαιότερα («Το παλιό ρολόι»), είτε συμπληρώνοντας το δίσκο με ορχηστρικές διασκευές των επτά τραγουδιών που υπάρχουν σ' αυτόν.

Το πρώτο κομμάτι που του έδωσε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος για την εν λόγω δουλειά ήταν το «Δελφίνι-δελφινάκι», το οποίο ο συνθέτης έγραψε αμέσως και φυσικά δε νομίζω ότι υπάρχει Έλληνας που να μη το γνωρίζει. Ένα υπέροχο τραγούδι που αμέσως έγινε μεγάλη επιτυχία (και στις 45 στροφές) με τη χαρακτηριστική φωνή του Γιάννη Καλατζή, αποτέλεσε το «όχημα» για να πουλήσει ένα σεβαστό - για την εποχή - αριθμό αντιτύπων ο δίσκος και βεβαίως παραμένει μέχρι σήμερα το σήμα κατατεθέν της συνεργασίας των δύο δημιουργών.

Αλλά και ποιο από τα υπόλοιπα τραγούδια δεν είναι γνωστό; «Το παλιό ρολόι», βασισμένο σε μια προϋπάρχουσα μελωδία του Λοΐζου με τίτλο «Κρητικό σταφύλι»; Το «Η δουλειά κάνει τους άντρες» με τη «στεγνή» φωνή του αείμνηστου Δημήτρη Ευσταθίου, σε δεύτερη εκτέλεση μετά από εκείνη της Ελένης Ροδά το 1967; Τα υπόλοιπα με τον Καλατζή; Ακόμη και το «Ήτανε οκτώ-εννιά» με τον πολύ νέο τότε Γιώργο Νταλάρα, αλλά και το «Όποιος δει το παλικάρι» με τη Λίτσα Διαμάντη στη μοναδική συνεργασία της με τον Λοΐζο και τον Νταλάρα στις δεύτερες φωνές ακούστηκαν αρκετά. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που το έργο του αξέχαστου συνθέτη ανακαλύπτεται συνεχώς από τους νέους και φωτίζονται οι άγνωστες πτυχές του, αυτά τα δύο τραγούδια γίνονται όλο και περισσότερο γνωστά.

Η λογοκρισία της χούντας πάντως δεν άφησε ανεπηρέαστη την εν λόγω δουλειά, αφού «σακάτεψε» τα περισσότερα κομμάτια κι έτσι ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αναγκάστηκε ν' αλλάξει κάποιους στίχους. Για παράδειγμα, στο «Παλιό ρολόι» το «Μα οι άνθρωποί μας δε γυρίζουνε» έγινε «Μα τα χελιδόνια δε γυρίζουνε», ενώ άλλαξε σχεδόν ολόκληρο το «Πίσω απ' την πόρτα», μια και μεταξύ άλλων απορρίφθηκε όλο το τρίτο κουπλέ και γράφτηκε νέο από τον στιχουργό, το οποίο δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το υπόλοιπο πνεύμα του τραγουδιού.

Από εκεί και πέρα, τα ορχηστρικά μέρη είναι θαυμάσια με κορυφαίο το «Σ' αποθύμησα» που είναι η διασκευή του «Δελφινιού» και σ' ένα σημείο του ακούγεται ακόμη και σαξόφωνο!

Η παρουσίαση του δίσκου έγινε στις 13 Δεκεμβρίου 1968 με παρουσιαστή τον γνωστό κι αείμνηστο ηθοποιό Δημήτρη Μυράτ. Στο οπισθόφυλλο υπάρχουν οι φωτογραφίες των τεσσάρων τραγουδιστών και σημείωμα της εταιρείας στα ελληνικά και στα αγγλικά.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Δελφίνι-δελφινάκι (Γ. Καλατζής)
2) Το παλιό ρολόι (Γ. Καλατζής)
3) Ο σταθμός (Ορχήστρα)
4) Όποιος δει το παλικάρι (Στίχοι Μ. Λοϊζου) Λ. Διαμάντη
5) Ήτανε οκτώ-εννιά (Γ. Νταλάρας)
6) Φινάλε πρώτου μέρους (Ορχήστρα)
7) Το μελαχρινάκι (Γ. Καλατζής)
8) Η δουλειά κάνει τους άντρες (Δ. Ευσταθίου)
9) Σ' αποθύμησα (Ορχήστρα)
10) Πίσω απ' την πόρτα (Γ. Καλατζής)
11) Επιστροφή (Ορχήστρα)
12) Φινάλε δεύτερου μέρους (Ορχήστρα)

Από τα πιο σπουδαία έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, πάνω σε στίχους του Κ. Χ. Μύρη (Κώστα Γεωργουσόπουλου) το οποίο κυκλοφόρησε στα τέλη του 1972 με ερμηνευτές τον Νίκο Ξυλούρη και τη Μέμη Σπυράτου. Ο συνθέτης στηρίζεται και πάλι στην παραδοσιακή μουσική, βασισμένος στη λύρα, το σαντούρι, το λαούτο και το κανονάκι, δημιουργώντας μοναδικές μελωδίες που δεν είναι εύκολο για τον καθένα να τις αποδώσει.

Φυσικά, πιο ιδανικός για κάτι τέτοιο από τον αξέχαστο Ξυλούρη δεν υπήρχε και το αποτέλεσμα είναι πραγματικά συγκλονιστικό. Δεν είναι δυνατό να ακούσει κάποιος τον μεγάλο λυράρη να τραγουδά το «Γεννήθηκα» ή το «Χίλια μύρια κύματα» και να μην ανατριχιάσει...

Αυτά τα δύο είναι και τα πιο γνωστά τραγούδια του δίσκου, ωστόσο και τα υπόλοιπα δεν πάνε πίσω σε ποιότητα και αξία. Για παράδειγμα, το «Είδα τον παππούλη μου», το «Ερωτικό τραγούδι» («Παλληκαρού-Παλληκαρού») όπου ακούγονται και ο συνθέτης με τον στιχουργό, «Ο καλόγερος» και «Τη μέρα της πεντηκοστής» αποτελούν «διαμάντια» για την ελληνική δισκογραφία. Όσο για τη Μέμη Σπυράτου, θα τη χαρακτήριζα «Ιέρεια» για τον τρόπο ερμηνείας της και ειδικά οι «παρεμβολές» της στο «Μάνα» είναι συγκλονιστικές...

Τα τραγούδια παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1972 σε συναυλία που έγινε στο θέατρο «Διονύσια» με γνωστά ή - ακόμη - ανέκδοτα έργα του συνθέτη. Τον Δεκέμβριο του 2006, ο Μαρκόπουλος παρουσίασε εκ νέου ολόκληρη την «Ιθαγένεια» στο Μέγαρο Μουσικής τόσο της Αθήνας όσο και της Θεσσαλονίκης, με σολίστ τον Αλκίνοο Ιωαννίδη και τη Φωτεινή Δάρρα (είχαμε γράψει σχετικά στο musiccorner.gr). Θέμα σύγκρισης με τους πρώτους διδάξαντες φυσικά και δεν τίθεται, ωστόσο αμφότεροι κατέβαλλαν μεγάλη προσπάθεια, τα πήγαν αρκετά καλά και το τελικό αποτέλεσμα κρίνεται θετικό...

Το πανέμορφο έργο του εξωφύλλου είναι του Δημήτρη Μυταρά.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Γεννήθηκα (Ν. Ξυλούρης)
2) Χίλια μύρια κύματα μακριά τ' Αϊβαλί (Ν. Ξυλούρης-Μ. Σπυράτου)
3) Είδα τον παππούλη μου (Ν. Ξυλούρης-Μ. Σπυράτου)
4) Μάνα (Ν. Ξυλούρης-Μ. Σπυράτου)
5) Ερωτικό τραγούδι (Ν. Ξυλούρης)
6) Ακούς να λένε στα χωριά (Ν. Ξυλούρης)
7) Χρόνια και χρόνια στον τροχό (Ν. Ξυλούρης-Μ. Σπυράτου)
8) Ο καλόγερος (Ν. Ξυλούρης)
9) Τη μέρα της πεντηκοστής (Ν. Ξυλούρης)
10) Αντρικός χορός (Ορχηστρικό)

Τον αγαπώ πάρα πολύ αυτό τον δίσκο και κάθε φορά που τον ακούω το απολαμβάνω σαν να είναι η πρώτη φορά. Ωστόσο από τον Αύγουστο του 2005 και μετά, όταν τελειώνει και πηγαίνω να τον βγάλω από το πικάπ, τα μάτια μου είναι σχεδόν πάντα βουρκωμένα γιατί ακόμη και σήμερα δε μπορώ να συνειδητοποιήσω ότι έχει «φύγει» η Βίκυ Μοσχολιού...

Οι «Στροφές» κυκλοφόρησαν το καλοκαίρι του 1973 (δυο χρόνια μετά τον «Άγιο Φεβρουάριο» κι ένα μετά τον «Συνοικισμό Α'») και σημείωσαν μεγάλη εμπορική επιτυχία, καθώς ξεπέρασαν σε πωλήσεις τις 50.000 αντίτυπα. Δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού περιλαμβάνει σπουδαία, πανέμορφα και πασίγνωστα τραγούδια: «Εγώ ειμ' εγώ», «Και γεια χαρά», «Αγκαλιά και πλάι-πλάι» και το «Στους μπαξέδες» σε μνήμη του Μάρκου Βαμβακάρη είναι κομμάτια που ακούστηκαν πολύ εκείνη την εποχή και κάποια από αυτά ακούγονται και μέχρι σήμερα.

Είναι ο πρώτος μεγάλος δίσκος με πρωτογενές υλικό για τη Βίκυ Μοσχολιού, καθώς οι προηγούμενοι ήταν «πορτραίτα» που αποτελούνταν από συμμετοχές της σε ολοκληρωμένες δουλειές συνθετών κι από τραγούδια που είχε ηχογραφήσει στις 45 στροφές. Παράλληλα, κλείνει δισκογραφικά ο κύκλος της συνεργασίας της με τον Δήμο Μούτση ο οποίος είναι εξαιρετικά πλούσιος σε ποσότητα και ποιότητα, ενώ εκείνη την περίοδο οι δυο τους συνεργάζονταν αρχικά στο «Ζουμ» κι εν συνεχεία στο «Ζυγό» στην Πλάκα. Από εκεί και πέρα, ο συνθέτης θα ακολουθήσει ένα πιο μοναχικό δρόμο και θ' αλλάξει εντελώς το μουσικό του ύφος σε σχέση μ' εκείνο που είχε γίνει γνωστός.

Από τα υπόλοιπα τραγούδια, ξεχωρίζουν τα υπέροχα «Απ' τα μικρά ψαράδικα» και «Φόραγες το μαύρο σου σακάκι», ενώ υπάρχει και το εξίσου όμορφο «Μια βραδιά στη Λάρισα» σε δεύτερη εκτέλεση μετά από εκείνη της Μαρίας Δουράκη το 1968 στον πρώτο μεγάλο δίσκο του Μούτση με τίτλο «Κάποιο καλοκαίρι».

Στο εσώφυλλο του άλμπουμ υπάρχει ένα μεγάλο φωτογραφικό πορτραίτο της Βίκυς Μοσχολιού με το χαρακτηριστικό χαμόγελό της...

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Εγώ ειμ' εγώ (Πυθαγόρα)
2) Στους μπαξέδες (Μ. Ελευθερίου)
3) Και γεια χαρά (Γ. Λογοθέτη)
4) Στην πόρτα του παράδεισου (Μ. Ελευθερίου)
5) Στροφές (Ορχηστρικό)
6) Αγκαλιά και πλάι-πλάι (Πυθαγόρα)
7) Απ' τα μικρά ψαράδικα (Μ. Ελευθερίου)
8) Φόραγες το μαύρο σου σακάκι (Πυθαγόρα)
9) Μια βραδιά στη Λάρισα (Ν. Γκάτσου)
10) Χορός (Ορχηστρικό)