Η ελληνική γλώσσα μπορεί να είναι ίσως η πιο πλούσια του κόσμου, όμως κι αυτή σε ορισμένες περιπτώσεις είναι τόσο φτωχή για να περιγράψει κάποια πράγματα. Ακριβώς ετούτο συμβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση, αφού δεν υπάρχουν λόγια για να μιλήσει ή να γράψει ο οποιοσδήποτε για έναν από τους κορυφαίους δίσκους στην ιστορία της ελληνικής (και τολμώ να πω όχι μόνο) μουσικής. Να τον χαρακτηρίσει «αριστούργημα»; Κοινότοπο και «πολυφορεμένο». Πραγματικά, δεν υπάρχουν ουσιαστικά ή επίθετα για να περιγραφεί αυτό το μαγικό συναίσθημα που με διαπερνά από τη στιγμή που η βελόνα θα πέσει πάνω στο δίσκο και θ' ακουστούν οι πρώτες νότες. Είναι από τις στιγμές που αισθάνομαι υπερήφανος που είμαι Έλληνας...

Ο Μάνος Χατζιδάκις ξεκίνησε να γράφει το έργο στη Νέα Υόρκη τον Ιούνιο του 1972 πάνω σε ποίηση αρχαίων και σύγχρονων ποιητών και το ολοκλήρωσε στην Αθήνα τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, ενώ είχαν ήδη ξεκινήσει οι ηχογραφήσεις. Για ερμηνευτές επέλεξε δυο ουσιαστικά πρωτοεμφανιζόμενους και άγνωστους στο ευρύ κοινό καλλιτέχνες: Την Φλέρυ Νταντωνάκη που ίσως είναι η μεγαλύτερη φωνή που έβγαλε ποτέ η χώρα μας και τον Δημήτρη Ψαριανό, ο οποίος στα πρώτα του βήματα είχε ασχοληθεί με τη ροκ μουσική και δεν είχε συνηθίσει εκείνους που γνώριζαν τη δουλειά του σε τέτοιου είδους «απόπειρες». Αμφότεροι δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας κι ακόμη κι αν δεν εμφανίζονταν ποτέ ξανά έκτοτε, η συμμετοχή τους σ' αυτό το δίσκο θα ήταν αρκετή για να περάσουν στην αθανασία. Επίσης, συμμετέχει χορωδία υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδου.

Θεωρώ περιττό να αναφερθώ στα τραγούδια και γενικότερα να σχολιάσω το μουσικό ύφος, τις ερμηνείες κ.τ.λ., αφού η ιστορία έχει δώσει από μόνη της στον «Μεγάλο ερωτικό» τη θέση που του αξίζει. Φοβάμαι ότι αν το κάνω, θα αδικήσω κάποιο από αυτά και δεν υπάρχει κανένας λόγος, αφού μιλάμε για πραγματικά αριστουργήματα. Είναι αδύνατο να ξεχωρίσεις κάποια κομμάτια και ν' αφήσεις έξω ορισμένα άλλα. Αν έχετε τον δίσκο, σταματήστε τώρα την ανάγνωση της στήλης, βάλτε τον αμέσως στο πικάπ (ή στο cd-player αν τον έχετε σε ψηφιακή μορφή) κι αφήστε τον να σας ταξιδέψει...

Στο εσώφυλλο υπάρχει επεξηγηματικό σημείωμα του Μάνου Χατζιδάκι γραμμένο στις 28 Νοεμβρίου 1972, την ημέρα δηλαδή που ολοκληρώθηκαν οι ηχογραφήσεις οι οποίες είχαν ξεκινήσει στις 16 Σεπτεμβρίου κι έγιναν στο στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Στέλιο Γιαννακόπουλο και βοηθούς τον Γιάννη Παπαϊωάννου και τον Μίμη Καννή. Το υπέροχο εξώφυλλο είναι του Γιάννη Μόραλη.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Με την πρώτη σταγόνα της βροχής (Οδ. Ελύτη) Δ. Ψαριανός
2) Σ' αγαπώ (Μυρτιώτισσας-Στη μνήμη του Γιώργου Παππά) Φλ. Νταντωνάκη
3) Μέρες του 1903 (Κ. Π. Καβάφη) Δ. Ψαριανός
4) Ποιος ειν' τρελός από έρωτα (Γ. Σαραντάρη) Φλ. Νταντωνάκη
5) Τα λιανοτράγουδα (Από τα δημοτικά τραγούδια) Δ. Ψαριανός-Φλ. Νταντωνάκη
6) Πέρα στο θολό ποτάμι (Ν. Γκάτσου από το θεατρικό έργο του Λόρκα «Περλιμπλίν και Μπελίσα) Φλ. Νταντωνάκη
7) Το όνειρο (Δ. Σολωμού) Δ. Ψαριανός
8) Κέλομαί σε γογγύλα (Σαπφούς) Φλ. Νταντωνάκη
9) Έρωτα εσύ (Από τη «Μήδεια» του Ευριπίδη σε μετάφραση Π. Πρεβελάκη –Αφιερωμένο στην Κατίνα Παξινού) Δ. Ψαριανός
10) Πάθη από τον έρωτα (Από την «Ερωφίλη» του Γ. Χορτάτζη) Φλ. Νταντωνάκη
11) Κραταιά ως θάνατος αγάπη (Από το «Άσμα ασμάτων» του Σολομώντα) Δ. Ψαριανός

Η μοναδική δισκογραφική συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τη Δήμητρα Γαλάνη, η οποία κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1982 σε μιαν εποχή που κυριαρχούσαν εντελώς διαφορετικά μουσικά ρεύματα. Έπειτα από σχεδόν είκοσι χρόνια ουσιαστικά πλήρους ενασχόλησης με το λαϊκό τραγούδι, ο συνθέτης επιστρέφει στα πρώτα βήματα της καριέρας του ασχολούμενος με τη δημιουργία ενός συμφωνικού λυρικού έργου. Ως τέτοιο μπορεί να χαρακτηριστεί, αφού κυριαρχούν τα έγχορδα, τα κρουστά και τα πνευστά (κιθάρα, βιολί, μαντολίνο, φλάουτο, τσέλο, όμποε κ.τ.λ.), ενώ η Γαλάνη φτάνει και ξεπερνά τα ερμηνευτικά της όρια, αποδίδοντας με τη μοναδική φωνή της ένα εξ ορισμού απαιτητικό και πολύ δύσκολο έργο. Συμμετέχει η χορωδία της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.

Οι «Χαιρετισμοί» γράφτηκαν από τον Θεοδωράκη στο διάστημα 1978-1981 και μόλις τους ολοκλήρωσε, κάλεσε την ερμηνεύτρια στο σπίτι του στο Παρίσι για να τους ακούσει χωρίς να της αποκαλύψει εξ αρχής ότι επρόκειτο να ηχογραφηθούν με τη φωνή της. Της το είπε αφού ολοκληρώθηκε η ακρόαση κι όπως ήταν φυσικό, δεν υπήρχε περίπτωση ν' αρνηθεί...

Το πιο γνωστό και διαχρονικό τραγούδι του δίσκου είναι το «Νύχτα μαγικιά», το οποίο έχει γνωρίσει αρκετές εκτελέσεις μέχρι σήμερα. Άλλωστε, ούτε η εκτέλεση της Γαλάνη είναι η πρώτη μια και το είχε πρωτοπεί η Μαρία Δημητριάδη το 1979 στο δίσκο της «Δελτίο καιρού» με τίτλο «Ποτέ, ποτέ μαζί». Εξάλλου, το «Μη με προδώσεις» έχει τη μελωδία του «Κάποτε θα 'ρθουν να σου πουν» με στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου που είχε τραγουδήσει το 1979 ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Αρχικά, ο Θεοδωράκης είχε σκοπό να το ηχογραφήσει εκ νέου με τη φωνή της Γαλάνη, ωστόσο αυτό δεν έγινε με ευθύνη του ...Στέλιου Καζαντζίδη! Ο μεγάλος λαϊκός βάρδος εκείνη την εποχή είχε δώσει μια συνέντευξη στον Λευτέρη Παπαδόπουλο, στην οποία είπε ορισμένα πράγματα εναντίον του Μίκη κι έτσι εκείνος θύμωσε και αποφάσισε να ηχογραφηθεί το κομμάτι με νέους στίχους, γραμμένους από τον αδελφό του Γιάννη!

Γενικότερα, το έργο δεν ήταν από εκείνα που προορίζονται για μεγάλες πωλήσεις κι έτσι τα περισσότερα τραγούδια παραμένουν σχετικά άγνωστα. Ωστόσο, δεν αναιρείται σε καμία περίπτωση η μοναδικότητα και η ποιότητά τους...

Παραγωγός ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Polysound με ηχολήπτη τον Γιάννη Σμυρναίο και βοηθό τον Δημήτρη Κατσούλα. Ο πίνακας του εξωφύλλου είναι του Γιάννη Τσαρούχη, ενώ στο οπισθόφυλλο υπάρχει φωτογραφία συνθέτη και τραγουδίστριας κι ένα δυσνόητο μακροσκελές σημείωμα του πρώτου...

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Νύχτα μαγικιά (Γ. Θεοδωράκη)
2) Κάνε κουράγιο (Γ. Θεοδωράκη)
3) Η αγάπη ζει με τ' όνειρο (Γ. Θεοδωράκη)
4) Ξανά τα λόγια θα στεγνώσω (Αγγ. Ελευθερίου)
5) Τα μονοπάτια της φωνής σου (Αγγ. Ελευθερίου)
6) Πίσω απ' τα μάτια μου έζησα (Αγγ. Ελευθερίου)
7) Καράβι στον ουρανό (Αγγ. Ελευθερίου)
8) Μη με προδώσεις (Γ. Θεοδωράκη)
9) Χωρίσαμε (Γ. Θεοδωράκη)
10) Χαίρε (Μ. Θεοδωράκη)
11)

Ζωντανή ηχογράφηση ενός από τα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας μουσικής σκηνής, η οποία έλαβε χώρα στον Καθολικό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Διονυσίου στις 11 Απριλίου 1989 με διευθυντή ορχήστρας τον Σταύρο Ξαρχάκο και σολίστ τον Γιώργο Νταλάρα, τη Marta Moreleon και τον Κωστή Κωνσταντάρα, ενώ συμμετέχει η χορωδία του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων. Πρόκειται για ένα έργο βασισμένο σε θρησκευτικούς ύμνους της καθολικής εκκλησίας, τους οποίους διαφοροποίησε ο Ariel Ramirez μετατρέποντάς τους σε ένα ορατόριο για σολίστ και ορχήστρα εγχόρδων, πνευστών και κρουστών.

Η "Misa Criolla" παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» στις 3 Μαρτίου 1989, στο πλαίσιο της βραδιάς για την απονομή των βραβείων «Δημήτρης Μητρόπουλος». Όπως αναφέρει σε σημείωμά του στο εσώφυλλο του δίσκου ο Σταύρος Ξαρχάκος, διευθύνοντάς το στο «Παλλάς» του δημιουργήθηκε η ανάγκη να το παρουσιάσει στο φυσικό του χώρο. Εξ ου και η παρουσίασή του στο ναό του Αγίου Διονυσίου, απ' όπου προέκυψε και αυτή η ζωντανή ηχογράφηση που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 1989.

Είναι η πρώτη φορά που ο Γιώργος Νταλάρας καταπιάνεται με το είδος των εκκλησιαστικών ύμνων και αποδεικνύει πόσο μεγάλος ερμηνευτής είναι. Οκτώ χρόνια μετά, θα το επαναλάβει σε συνεργασία με τον Σταύρο Κουγιουμτζή στο έργο «Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων», ενώ στο μεσοδιάστημα ερμήνευσε πολλές φορές τη "Misa Criolla" στο εξωτερικό. Ο ίδιος ο Ramirez τόνισε πολλές φορές ότι αυτή η εκτέλεση του έργου του είναι η καλύτερη που έγινε ποτέ και αξίζει τον κόπο να την έχετε στη δισκοθήκη σας.

Η οργάνωση παραγωγής ήταν της Κικής Καραβασίλη και η ηχογράφηση έγινε από το στούντιο Mastersound με ηχολήπτη τον Βαγγέλη Κουλούρη, ο οποίος έκανε και το remixing. Στο εσώφυλλο υπάρχει ένα «προφητικό» σημείωμα του Ξαρχάκου σχετικά με την πορεία της ελληνικής μουσικής, καθώς και διευκρινιστικό σημείωμα του Ματθαίου Μουντέ. Στο οπισθόφυλλο, διαβάζουμε τους στίχους των πρωτότυπων ύμνων και δίπλα τη μετάφραση στα ελληνικά, την οποία έκανε η Nora Moreleon.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Kyrie
2) Gloria
3) Credo
4) Sanctus
5) Agnus dei