Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιοι καταξιωμένοι τραγουδιστές έβαλαν στην άκρη το προσωπικό τους ρεπερτόριο και το στυλ που τους έχουμε συνηθίσει και αποφάσισαν να κάνουν δίσκους αφιερωμένους σε συγκεκριμένα είδη του ελληνικού τραγουδιού (δημοτικά, ρεμπέτικα κ.τ.λ.) ή σε δημιουργούς που είχαν φύγει από τη ζωή. Η στήλη σήμερα παρουσιάζει τρεις από αυτούς, με τη σημείωση ότι είναι τόσοι πολλοί που θα χρειάζονταν εβδομάδες για να τους καταγράψουμε. Υποσχόμαστε πάντως ότι από καιρού εις καιρόν θα επανερχόμαστε στην εν λόγω κατηγορία...

Πέντε χρόνια μετά το άκρως επιτυχημένο διπλό άλμπουμ «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι» (με περισσότερες από 300.000 πωλήσεις), το 1980 ο Γιώργος Νταλάρας αποφασίζει να κάνει άλλη μια «βουτιά» στον τόσο πλούσιο «βυθό» αυτής της κατηγορίας της λαϊκής μουσικής μας. Τούτη τη φορά όμως φέρνει στην επιφάνεια τα τραγούδια μιας άκρως ταραγμένης εποχής για την πατρίδα μας, που ξεκινά από την Κατοχή και φτάνει στον Εμφύλιο. Κάποια από αυτά δεν πέρασαν ποτέ τη μέγγενη της λογοκρισίας και δεν ηχογραφήθηκαν ποτέ, παρά μόνο 35 και πλέον χρόνια μετά το τέλος της τόσο οδυνηρής δοκιμασίας για τη χώρα μας.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται σε ένα από τα πολλά σημειώματα που υπάρχουν στο πολυσέλιδο ένθετο του άλμπουμ, ο ερευνητής και μελετητής του ρεμπέτικου τραγουδιού Κώστας Χατζηδουλής πρότεινε το 1975 στον Νταλάρα να ερμηνεύσει αυτά τα κομμάτια και το 1976 του έδωσε 25 από εκείνα που κατάφερε να συλλέξει μέσα από την έρευνά του. Το Μάιο του 1977 ο τραγουδιστής τα πρωτοπαρουσίασε σε μια συναυλία στην Καλλιθέα έχοντας στο πλάι του τους ίδιους τους δημιουργούς (Μιχάλης Γενίτσαρης, Οδυσσέας Μοσχονάς κ.α.) και το φθινόπωρο του 1980 μπήκε στο στούντιο για να τα ηχογραφήσει.

Και τότε όμως δεν έλειψαν τα εμπόδια. Η εταιρεία δεν πολυενδιαφερόταν γι' αυτά τα τραγούδια και η όλη στάση της ανάγκασε τον Νταλάρα να της απαγορεύσει να προβάλλει τους δίσκους του στα διαφημιστικά προγράμματά της. Στο συνοδευτικό βιβλιαράκι που υπάρχει στο «Μουσικό κουτί» που κυκλοφόρησε το 1997 στην ενότητα για τα ρεμπέτικα με τον τίτλο «Όταν ο χρόνος μετράει αλλιώς», ο Κώστας Χατζηδουλής εξιστορεί λεπτομερώς τα παρασκήνια αυτής της δουλειάς και αναφέρει μεταξύ άλλων ότι όταν ο ίδιος πρότεινε στην εταιρεία ένα ένθετο που είχε φτιάξει με σπάνιο φωτογραφικό και έντυπο υλικό της εποχής από το προσωπικό του αρχείο, η απάντηση ήταν: «Βιβλίο θα κάνουμε ή δίσκο»;

Αρχικά, τα τραγούδια που επρόκειτο να ηχογραφηθούν ήταν 16, αλλά εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου στις πλευρές του δίσκου περιορίστηκαν στα 10 και τελικώς έγιναν 12, αφού ο Νταλάρας θέλησε επιπλέον να συμπεριλάβει το «Κάποια μάνα αναστενάζει» και ο Χατζηδουλής του πρότεινε να πει και το «Κάνε λιγάκι υπομονή», όπως κι έγινε. Στο εσώφυλλο αναφέρεται ότι η ηχογράφηση έγινε Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 1980, όμως ο Χατζηδουλής στην αφήγησή του στην έκδοση που αναφέραμε παραπάνω επισημαίνει ότι ο Νταλάρας μπήκε στο στούντιο στις 22 Οκτωβρίου.

Ο δίσκος κυκλοφόρησε τα Χριστούγεννα του 1980 και χωρίς απολύτως καμία διαφήμιση πούλησε περισσότερα από 50.000 αντίτυπα! Το να μιλήσουμε για την ερμηνεία του τραγουδιστή είναι εντελώς περιττό και θα πούμε μόνον ότι ακούστηκαν πολύ τα «Σαλταδόρος (Θα σαλτάρω-θα σαλτάρω)», «Κάνε λιγάκι υπομονή» και «Χαϊδάρι», το οποίο μελοποίησε εκ νέου ο Στέλιος Βαμβακάρης καθώς κανείς δε θυμόταν τη μουσική που είχε γράψει ο πατέρας του Μάρκος. Στις δεύτερες φωνές η Γλυκερία και ο Δημήτρης Κοντογιάννης.

Το άλμπουμ αποτελεί κυριολεκτικά ντοκουμέντο, καθώς πέρα από ορισμένα τραγούδια που είδαν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας υπάρχει και το πολυσέλιδο ένθετο με σπάνιο υλικό του Κώστα Χατζηδουλή από εφημερίδες, φωτογραφίες, σκίτσα και πολλά άλλα μιας εξαιρετικά ταραγμένης κι επώδυνης εποχής για την Ελλάδα. Επίσης, υπάρχουν αφηγήσεις των δημιουργών για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγραψαν τα τραγούδια, οι στίχοι όλων των κομματιών και σημειώσεις για το πότε γράφτηκε το καθένα. Στο οπισθόφυλλο υπάρχει ένα ζωγραφικό πορτραίτο του Γιώργου Νταλάρα φτιαγμένο από τον Σπύρο Καραχρήστο.

Παραγωγός ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Στέλιο Γιαννακόπουλο. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο ίδιος ο Νταλάρας μαζί με τους μουσικούς που παίζουν στο δίσκο.

Τα τραγούδια του δίσκου

1) Σαλταδόρος (Μ. Γενίτσαρη)
2) Επιδρομή στον Πειραιά (Μ. Γενίτσαρη)
3) Να 'ναι γλυκό το βόλι (Δ. Γκόγκου-Μπαγιαντέρα)
4) Μαυραγορίτες (Μ. Γενίτσαρη)
5) Χαϊδάρι (Μ. και Στ. Βαμβακάρη)
6) Ένας λεβέντης έσβησε (Ν. Μάθεση-Μ. Χιώτη-Μ. Γενίτσαρη)
7) Κάνε λιγάκι υπομονή (Β. Τσιτσάνη)
8) Στέλιος Καρδάρας (Μ. Γενίτσαρη)
9) Αδερφός τον αδερφό (Οδ. Μοσχονά)
10) Χτίζουν και γκρεμίζουν κάστρα (Β. Τσιτσάνη)
11) Κάποια μάνα αναστενάζει (Μπ. Μπακάλη-Β. Τσιτσάνη)
12) Της κοινωνίας η διαφορά (Β. Τσιτσάνη)

Σε μιαν εποχή που το δημοτικό τραγούδι ήταν εντελώς παραμελημένο, η Χάρις Αλεξίου αποφασίζει να κάνει ένα δίσκο αποκλειστικά με τέτοιο υλικό, επιστρέφοντας στις μουσικές της μνήμες και ρίζες. Η ίδια άλλωστε έχει πει πολλές φορές ότι μεγάλωσε και «ζυμώθηκε» με τα δημοτικά κι εκτός των άλλων, είχε κάνει μια πρώτη απόπειρα να τα ερμηνεύσει το 1977 μέσα από το διπλό άλμπουμ «24 τραγούδια».

Έτσι λοιπόν, τον Απρίλιο του 1981 κυκλοφορεί αυτός ο δίσκος αλλά ουσιαστικά «χάνεται», καθώς το ίδιο διάστημα βγαίνουν στα δισκοπωλεία και «Τα τραγούδια της χθεσινής μέρας» με την Αλεξίου και τη Δήμητρα Γαλάνη και κάνουν θραύση πουλώντας περισσότερα από 100.000 αντίτυπα. Τούτο βεβαίως δε σημαίνει ότι «Τα τραγούδια της γης μου» υπολείπονται σε αξία, αφού η Χαρούλα με τη μοναδική φωνή της αποδίδει εξαιρετικά δώδεκα «διαμάντια» της δημοτικής μουσικής μας, η οποία είναι η μόνη γνήσια ελληνική. Αξίζει τον κόπο να ακούσετε τα «γυρίσματα» της φωνής της και να αισθανθείτε το μεράκι με το οποίο τα ερμήνευσε.

Τα πιο γνωστά τραγούδια του δίσκου είναι τα «Ο ήλιος βασιλεύει» και «Να 'σαν τα νιάτα», ενώ η ίδια σε πολλές συναυλίες ή προγράμματά της σε μουσικές σκηνές συνηθίζει να περιλαμβάνει και το «Δεν το 'λπιζα η ορφανή».

Παραγωγός ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Τάκη Φιλιππίδη και βοηθό τον Γιάννη Παπαϊωάννου. Το εξώφυλλο είναι του Σπύρου Καραχρήστου, ενώ στο οπισθόφυλλο υπάρχουν φωτογραφίες των συντελεστών και σημείωμα της τραγουδίστριας η οποία αφιερώνει το δίσκο στη μνήμη δύο σπουδαίων ερμηνευτών του δημοτικού τραγουδιού, του Γιώργου Παπασιδέρη και της Γεωργίας Μηττάκη. Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση ορχήστρας είναι του Τάκη Σούκα.

Τα τραγούδια του δίσκου

1) Ο ήλιος βασιλεύει
2) Ποιος έχει δυο αγαπητικιές
3) Διαμάντι-δαχτυλίδι
4) Ξενιτεμένο μου πουλί
5) Τσελιγκοπούλα
6) Η βλάχα
7) Να 'σαν τα νιάτα
8) Η χήρα
9) Δελβίνο
10) Ο Λιούλιος
11) Η στάμνα
12) Δεν το 'λπιζα η ορφανή

Πρόκειται για τη μοναδική δισκογραφική δουλειά του Τόλη Βοσκόπουλου η οποία στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο σε παλαιότερο υλικό. Όντας ο «άρχοντας» του ελληνικού τραγουδιού επί σχεδόν 15 χρόνια, το 1984 επιλέγει να ηχογραφήσει ένα μέρος από το ρεπερτόριο ενός συνθέτη που είχε αφήσει τη μοναδική κι ανεπανάληπτη σφραγίδα του στο χώρο της μουσικής, όχι μόνο με τις αξέχαστες μελωδίες του αλλά και με την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του στο μπουζούκι: Του Μανώλη Χιώτη.

Γενικότερα, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80 έγιναν ουκ ολίγες αναδρομές στο παρελθόν και σε διάφορα είδη του ελληνικού τραγουδιού από πρωτοκλασάτους ερμηνευτές: Ο Γιώργος Νταλάρας κυκλοφόρησε παλιά ρεμπέτικα, η Χάρις Αλεξίου δημοτικά, ο Γιάννης Πάριος νησιώτικα και οι διάφορες κομπανίες (Αθηναϊκή, Οπισθοδρομική κ.α.) συνεχώς έφερναν στο φως ξεχασμένα «διαμάντια» της λαϊκής μουσικής. Έτσι λοιπόν, ο Βοσκόπουλος αποφάσισε να επαναφέρει 25 πασίγνωστες κι αγαπημένες δημιουργίες του Μανώλη Χιώτη, τις περισσότερες από τις οποίες είχε «σφραγίσει» με τη φωνή της η Μαίρη Λίντα.

Η προσπάθεια ήταν αρκετά καλή, ασχέτως αν κάποια από τα τραγούδια είναι φανερό ότι δεν ταιριάζουν στο στυλ του Τόλη. Εκείνος όμως καταφέρνει να τα φέρει «στα νερά του» και να τους δώσει κάτι καινούργιο. Σε αυτό συνέβαλε κατά ένα μεγάλο μέρος η ενορχήστρωση του Νίκου Λαβράνου, καθώς και το μπουζούκι του Γιάννη Σταματίου που ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Σπόρος» στα στέκια της νύχτας.

Η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο Polysound και Sierra από τις 6 Σεπτεμβρίου 1983 μέχρι τις 11 Μαρτίου 1984.

Τα τραγούδια του δίσκου

1) Ηλιοβασιλέματα
2) Δεν θέλω πια να ξαναρθείς
3) Παρτίδες
4) Απόψε έχω μεγάλο πόνο
5) Πεταλάκια (Ν. Ρούτσου)
6) Πάρε με στο τηλέφωνο
7) Περασμένες μου αγάπες
8) Έρωτά μου κατεργάρη
9) Καρδιά μου πάψε να πονάς
10) Το χρήμα δεν το λογαριάζω
11) Μελαχρινή τσιγγάνα (Χρ. Κολοκοτρώνη)
12) Θλίψη
13) Ο πασατέμπος
14) Βουνό με βουνό δε σμίγει
15) Αφού το θες
16) Τρελό κορίτσι
17) Σβήσε τη φλόγα
18) Μοιάζεις κι εσύ σαν θάλασσα
19) Εσύ
20) Απόψε φίλα με (Χρ. Κολοκοτρώνη)
21) Πάρε το δάκρυ μου
22) Σκότωσέ με (Χρ. Κολοκοτρώνη)
23) Λαός και Κολωνάκι
24) Έφυγες και πού μ' αφήνεις (Χρ. Κολοκοτρώνη)
25) Απότομα