Από τους καλύτερους δίσκους που κυκλοφόρησαν ποτέ με αφετηρία το σμυρναίικο και ρεμπέτικο τραγούδι, με τη φωνή της μεγάλης Γιώτας Λύδια που έχω τη γνώμη ότι είναι η σπουδαιότερη τραγουδίστρια της γενιάς της και μία από τις κορυφαίες όλων των εποχών.

Το άλμπουμ εμφανίστηκε στα δισκοπωλεία στα μέσα του 1976 και σήμανε την επιστροφή της ερμηνεύτριας έπειτα από οκτώ χρόνια (1968) στην εταιρεία από την οποία ξεκίνησε κι έκανε τις μεγαλύτερες επιτυχίες της. Εξ ου άλλωστε και ο τίτλος του δίσκου, ο οποίος όμως έχει κι άλλη σημασία. Μέσα σε ένα κλίμα έντονης «ρεμπετοποίησης», η Γιώτα Λύδια επιστρέφει στις ρίζες του ρεμπέτικου και σμυρναίικου τραγουδιού, αποδίδοντας με τη μοναδική φωνή της ανεκτίμητους «θησαυρούς» των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα.

Δε χωρά συζήτηση ότι ήταν η ιδανική ερμηνεύτρια αυτών των κομματιών, καθώς τα «γυρίσματα» και το «κλάμα» της φωνής της ταιριάζουν απολύτως στο ύφος τους. Τολμώ δε να πω ότι καμία άλλη δεν τα τραγούδησε όπως εκείνη, παρά το γεγονός ότι κατά καιρούς υπήρξαν και υπάρχουν σπουδαίες ερμηνεύτριες του εν λόγω είδους με πρώτη τη Γλυκερία, ίσως τη μόνη που μπορεί να συγκριθεί με τη Λύδια.

Δεν είναι όμως μόνον η φωνή. Το άλμπουμ λαμπρύνουν με την παρουσία και την ενορχηστρωτική δουλειά τους οι μεγάλοι σολίστες Αριστείδης Μόσχος (σαντούρι) Κώστας Παπαδόπουλος (μπουζούκι) και Στέφανος Βαρτάνης (βιολί), κάνοντας ακόμη πιο σημαντική την όλη δουλειά η οποία μπορεί να μην είχε μεγάλη εμπορική απήχηση, αλλά αποτελεί μάθημα ερμηνείας του ρεμπέτικου και σμυρναίικου τραγουδιού.

Τα πιο γνωστά κομμάτια του άλμπουμ είναι τα «Ο εργάτης», «Χήρα ν' αλλάξεις τ' όνομα», «Μάγκικό μου» (πιο γνωστό ως «Σκερτσοπεταχτό») και «Μάνα μου το στήθος μου πονεί», χωρίς να υστερούν τα υπόλοιπα.

Παραγωγός ήταν ο Γιώργος Μακράκης και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia με ηχολήπτες τον Τάκη Φιλιππίδη και τον Σήφη Σιγανό. Στο εσώφυλλο υπάρχουν φωτογραφίες των συντελεστών, μακροσκελές σημείωμα - «καλωσόρισμα» στη Λύδια από την εταιρεία, καθώς και σχόλια σπουδαίων ανθρώπων του λαϊκού και ρεμπέτικου τραγουδιού για τη φωνή της.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Ο εργάτης (Π. Τούντα)
2) Μέρα νύχτα μεθυσμένος (Ι. Δραγάτση)
3) Μπαμπέσα (Ευ. Παπάζογλου)
4) Μανάκι μου (Αρ. Μόσχου)
5) Μαρικούλα μου (Στ. Βαρτάνη)
6) Χήρα ν' αλλάξεις τ' όνομα (Διασκευή Αρ. Μόσχου)
7) Ο ψαράς (Αρ. Μόσχου)
8) Η γαμπίτσα σου (Στ. Βαρτάνη)
9) Μάγκικό μου (Αρ. Μόσχου)
10) Τα μάτια σου Σμυρνιά (Στ. Βαρτάνη)
11) Χασαπάκι (Δ. Λορέντζου)
12) Αγαπώ μια παντρεμένη (Στ. Βαρτάνη)
13) Μάνα μου το στήθος μου πονεί (Διασκευή Αρ. Μόσχου)
14) Μόρτισσα (Αν. Νταλγκά)

Είναι αρχές της δεκαετίας του '80 και πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ στο ελληνικό τραγούδι. Οι συνθέτες που πρωτοστάτησαν στο χώρο με τα έργα και τις συναυλίες τους από τη μεταπολίτευση και μετά, αρχίζουν σιγά-σιγά να περιθωριοποιούνται και στο προσκήνιο βγαίνει (ή προβάλλεται από τις εταιρείες) το «νέο αίμα». Ωστόσο, οι «παλιοί» εξακολουθούν να «γεννούν» σημαντικά πράγματα, τα οποία όμως δεν περνάνε στο ευρύ κοινό για τον απλούστατο λόγο ότι τα - αποκλειστικά κρατικά τότε - μέσα ενημέρωσης δεν τους δίνουν χώρο και χρόνο.

Ένα από αυτά είναι και τα «Βαριά λαϊκά» του Γιάννη Μαρκόπουλου, τα οποία κυκλοφόρησαν τον Οκτώβριο του 1982. Ο δημιουργός μας εκπλήσσει για ακόμη μια φορά, γράφοντας ένα έργο που σύμφωνα με τη μέχρι τότε παρουσία του στα μουσικά μας πράγματα, ήταν εντελώς έξω από το ύφος του. Αποδεικνύει λοιπόν ότι δεν του ταιριάζει η τυποποίηση σ' ένα συγκεκριμένο είδος κι ότι μπορεί να μπει σε χώρους που κανείς δεν περίμενε με βάση τη δουλειά του την προηγούμενη δεκαετία.

Επειδή λοιπόν μιλάμε για «βαριά λαϊκά», ο συνθέτης επιλέγει να συνεργαστεί για πρώτη (και τελευταία) φορά με δύο από τους κατ' εξοχήν εκπροσώπους του που έγραψαν ξεχωριστή ιστορία στο εν λόγω είδος τις δεκαετίες που προηγήθηκαν: Τον Μιχάλη Μενιδιάτη και τη Γιώτα Λύδια, οι οποίοι δίνουν το δικό τους ηχόχρωμα σε τούτη τη δουλειά παρά το γεγονός ότι ερμηνεύουν μόνον από ένα τραγούδι ο καθένας τους. Υπηρετούν με μοναδικό τρόπο το ύφος και το πνεύμα του Μαρκόπουλου κι αποδεικνύουν πόσα έχασε το τραγούδι μας από την τυποποίησή τους σε μόνο ένα είδος, ασχέτως αν διέπρεψαν.

Οι βασικοί ερμηνευτές του δίσκου είναι δύο «κλασικοί» συνεργάτες του συνθέτη για εκείνη την εποχή (αλλά και αργότερα). Ο λόγος για τη σύζυγό του Βασιλική Λαβίνα και τον Ηλία Κλωναρίδη, ο οποίος ήδη είχε κάνει μεγάλες επιτυχίες με τον Γιώργο Κατσαρό («Αυγερινός», «Δρόμοι της Αθήνας» κ.α.), αλλά είχε συμμετάσχει και στην ολοκληρωμένη μελοποίηση από τον Μαρκόπουλο των «Ελεύθερων πολιορκημένων» του Διονυσίου Σολωμού το 1977 και το 1980 στις «Ρίζες» (όπως και η Λαβίνα).

Όσο για τα τραγούδια, τα περισσότερα είναι από πολύ καλά έως εξαιρετικά. Το κορυφαίο για μένα είναι το «Θα πάρω δρόμο δύσκολο» με μια καταπληκτική ερμηνεία της Λαβίνα, αλλά ξεχωρίζουν κι εκείνα με τον Μενιδιάτη και τη Λύδια. Γενικότερα, πρόκειται για ένα δίσκο που μπορεί μεν να αδικήθηκε και να μην ακούστηκε όσο έπρεπε, αλλά ποτέ δεν είναι αργά για ν' ανακαλυφθεί.

Παραγωγός ήταν ο Νίκος Κιάμος και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο 2 της Columbia από τις 9 Απριλίου έως τις 12 Οκτωβρίου 1982 με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο. Στο οπισθόφυλλο υπάρχουν φωτογραφίες κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων, καθώς και σημείωμα για το άλμπουμ.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Στα δικά σου τα σχολεία (Μ. Ελευθερίου) Μ. Μενιδιάτης
2) Θα πάρω δρόμο δύσκολο (Γ. Σκούρτη)
3) Άλλοι μιλούν για μένανε (Γ. Σκούρτη) Η. Κλωναρίδης
4) Ρωτάω και ρωτάω (Γ. Σκούρτη) Β. Λαβίνα
5) Τα τραγούδια θέλουν πόνο (Μ. Ελευθερίου) Η. Κλωναρίδης
6) Βόλτα τη νύχτα (Ορχηστρικό)
7) Παραγγελιά (Γ. Σκούρτη) Η. Κλωναρίδης
8) Ίδιος ήλιος μας ζεσταίνει (Μ. Ελευθερίου) Β. Λαβίνα
9) Σαρανταπέντε μάστοροι (Κ. Βίρβου) Η. Κλωναρίδης
10) Άλλοι ζητούν τον ποταμό (Μ. Ελευθερίου) Β. Λαβίνα
11) Μπρους Λη (Μ. Φακίνου) Η. Κλωναρίδης
12) Παλιά γενιά (Κ. Βίρβου) Γ. Λύδια