Εδώ και πολύ καιρό ήθελα ν' αναφερθώ σ' αυτόν το δίσκο, αλλά πάντα κάτι προέκυπτε και δεν το έκανα. Αποφάσισα να το πράξω σήμερα, δυστυχώς όμως με αφορμή το θάνατο του Πάνου Τζαβέλλα την Τρίτη 27 Ιανουαρίου, μιαν είδηση που πέρασε «στα ψιλά» των μέσων ενημέρωσης μια και είχε χαθεί από το προσκήνιο εδώ και πολλά χρόνια κι ελάχιστοι (για να μη πω κανείς) έφερναν στη μνήμη τους το όνομά του.

Με την ευκαιρία λοιπόν, να θυμίσω στους παλαιότερους και να κάνω γνωστό στους νεότερους ότι ο εκλιπών ήταν ίσως ο πιο «αντάρτης» τραγουδοποιός κι ερμηνευτής των τελευταίων 50 ετών. Με τραγούδια επαναστατικά ξεσήκωνε ιδιαίτερα τη νεολαία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, κάτι που όπως ήταν φυσικό του κόστισε καθώς φυλακίστηκε και γενικότερα αντιμετωπίστηκε με τον τρόπο που είχε «καθιερώσει» το καθεστώς για τους «αντιφρονούντες».

Μάλιστα, όντας πολιτικός κρατούμενος το 1973 είχε γράψει δύο τραγούδια που ερμήνευσε την ίδια χρονιά ο Γιώργος Νταλάρας σε δίσκο 45 στροφών. Ο λόγος για τα «Πάρε με φεγγάρι μου» και «Ροδακινιά ξανθή», τα οποία πέρασαν από τη λογοκρισία εξαιτίας των «παραπλανητικών» στίχων που είχε χρησιμοποιήσει ο Τζαβέλλας.

Το άλμπουμ που εξετάζουμε περιλαμβάνει μια ζωντανή ηχογράφηση από τη μπουάτ «Λήδρα», εκεί όπου ο τραγουδοποιός με τους συνεργάτες του είχε στήσει το «στέκι» του μετά τη μεταπολίτευση. Κυκλοφόρησε το Δεκέμβριο του 1975 και αποτελείται από τραγούδια στο ύφος που αναφέραμε νωρίτερα. Κάποια από αυτά είναι γραμμένα από τον ίδιο και ορισμένα άλλα έχουν να κάνουν με τη δημοτική μας παράδοση, αλλά με στίχους προσαρμοσμένους στο κλίμα της εποχής. Η έκπληξη του δίσκου έχει να κάνει με τη συμμετοχή της Χαρούλας Αλεξίου σε ένα τραγούδι.

Και κάτι τελευταίο: Το 1982 ο Τζαβέλλας λίγο έλειψε ν' αποτελέσει αφορμή να «κοπεί» η πασίγνωστη τηλεοπτική εκπομπή «Ρεπόρτερς» που προβαλλόταν στην τότε ΥΕΝΕΔ, η οποία ακόμη ελεγχόταν από το στρατό. Βγήκε λοιπόν στην τηλεόραση τραγουδώντας αντάρτικα κομμάτια και στην κυριολεξία έσπασαν τα τηλέφωνα στο κανάλι από τη ...μισή (νεοεκλεγμένη τότε) κυβέρνηση, αλλά και την Προεδρία της Δημοκρατίας. Ζητήθηκε να κοπεί στον αέρα το πρόγραμμα (δεν έγινε) και την επόμενη ημέρα δόθηκε εντολή να σταματήσει διά παντός η εκπομπή, αλλά κατόπιν διαβουλεύσεων κάτι τέτοιο δε συνέβη...

Παραγωγός του δίσκου ήταν ο Αχιλλέας Θεοφίλου και η ηχογράφηση έγινε (για πρώτη φορά στην Ελλάδα όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο) από το AUTOLAB STUDIOS του Χρήστου Λίλλη. Την ηχοληψία έκανε ο Στέλιος Γιαννακόπουλος.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Της νιότης (Φ. Ανωγιαννάκη-Σ. Μαυροειδή-Παπαδάκη) Χορωδία
2) Απόψε θα πλαγιάσουμε (Κλέφτικο) Χορωδία
3) Μπεζεντάκος (Λαϊκό της πόλης) Κ. Μαντζόπουλος
4) Σαμαρίνα (Μοιρολόι Ηπείρου) Κ. Μαντζόπουλος
5) Άιντε παιδιά (Π. Τζαβέλλα-Θ. Πανουτσόπουλου) Ν. Παπαδοπούλου και Χορωδία
6) Μάημ'- Μάημ' (Π. Τζαβέλλα) Χ. Αλεξίου και Χορωδία
7) Τραγούδι για την αγροτιά (Λαϊκό τραγούδι) Χορωδία
8) Ο κυρ-Παντελής (Π. Τζαβέλλα) Π. Τζαβέλλας
9) Ξυπνήστε (Π. Τζαβέλλα) Π. Τζαβέλλας
10) Αχ πατρίδα μας γλυκιά (Δημοτικό Θεσσαλίας) Χορωδία
11) Καλαματιανή (Δημοτικό του Μωριά) Κ. Μαντζόπουλος
12) Είσαι παιδί στα δεκαεννιά σου (Π. Τζαβέλλα) Ν. Παπαδοπούλου
13) Ο φρούραρχος της Καστοριάς (Δημοτικό Μακεδονίας) Κ. Μαντζόπουλος

Η δεκαετία του '80 βρίσκει τον Μίκη Θεοδωράκη ν' αφήνει στην άκρη τις λαϊκές δημιουργίες του και να στρέφεται σε είδη με τα οποία είχε καταπιαστεί στα πρώτα χρόνια της καριέρας του. Έτσι, μετά τους «Χαιρετισμούς» με τη Δήμητρα Γαλάνη το 1982, τον Απρίλιο του 1984 έρχεται ο «Καρυωτάκης» με ερμηνευτή τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου.

Είναι ίσως η μοναδική δουλειά του συνθέτη μετά τη μεταπολίτευση που δεν έχει ενορχηστρωθεί από τον ίδιο (εξαίρεση τα τελευταία χρόνια), αλλά από τον Κώστα Γανωσέλη και τα ροκ ηχοχρώματα είναι κάτι παραπάνω από εμφανή. Δεν είναι τυχαίο ότι χρησιμοποιήθηκαν μόλις τρία όργανα (ντραμς, μπάσο και keyboards) στην ηχογράφηση και τα τραγούδια ουσιαστικά «κόπηκαν και ράφτηκαν» για τη φωνή του Παπακωνσταντίνου, ήδη είδωλο για τη νεολαία της εποχής (και όχι μόνο).

Ωστόσο, η εταιρεία δεν ενδιαφερόταν για το δίσκο και ο τραγουδιστής έκανε μεγάλο αγώνα μέχρι να καταφέρει να πείσει τους ανθρώπους της να τον εκδώσουν. Χαρακτηριστικό είναι ότι ανέλαβε ο ίδιος την παραγωγή, δείγμα ότι ουσιαστικά πορεύτηκε μόνος του σ' αυτή τη δουλειά.

Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα δίσκο με ροκ μπαλάντες αποδοσμένες ιδανικά από τον Παπακωνσταντίνου, οι οποίες φωτίζουν ακόμη περισσότερο το «καταθλιπτικό» έργο του αυτόχειρα ποιητή. Άλλωστε, ο Θεοδωράκης είχε δημιουργήσει ολόκληρη όπερα με το όνομα «Καρυωτάκης», βασισμένη στα ποιήματά του.

Πάντως, το άλμπουμ δεν πήγε καλά εμπορικά κι έτσι οκτώ μήνες αργότερα ο Παπακωνσταντίνου επέστρεψε στα γνωστά του «λημέρια» ηχογραφώντας τη «Διαίρεση», κάνοντας μεγάλες πωλήσεις.

Να επισημάνουμε επίσης ότι το «Κι αν έσβησε σαν ίσκιος» είχε πρωτοακουστεί το 1978 από τον Νίκο Ξυλούρη σε μουσική Λουκά Θάνου μέσα από το «Σάλπισμα».

Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο PDR με ηχολήπτες τον Πάνο Δράκο (που έκανε και το remixing) και τον Γιάννη Παπαϊωάννου και βοηθούς τους Παναγιώτη Πετρονικολό και Λ. Χαλκιόπουλο. Το εξώφυλλο είναι σχέδιο του Γ. Βαρλάμου, ενώ στη θήκη του δίσκου υπάρχει φυλλάδιο με τους στίχους των τραγουδιών.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Υποθήκαι
2) Δημόσιοι υπάλληλοι
3) Για τη ζωή σου μου 'λεγες
4) Πάρε τα δώρα
5) Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων
6) Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ
7) Κι αν έσβησε σαν ίσκιος τ' όνειρό μου
8) Η νύχτα μας εχώρισεν
9) Δρόμος
10) Αγάπη
11) Μπρούτζινος γύφτος
12) Όλα τα πράγματά μου