Δε νομίζω ότι υπάρχουν λόγια για να περιγράψει κάποιος ένα δίσκο που θεωρείται - και είναι - ένας από τους πιο ιστορικούς για την ελληνική μουσική. Τι να πεις για ένα έργο που εδώ και πολλά χρόνια έχει περάσει στη σφαίρα του μύθου και συγκαταλέγεται μέσα στα αριστουργήματα της εγχώριας δισκογραφίας; Και μόνον οι πωλήσεις του που είναι εκατοντάδες χιλιάδων μιλούν από μόνες τους...

Τα πράγματα βεβαίως δεν ήταν έτσι στις αρχές του 1972 που κυκλοφόρησε. Ο Δήμος Μούτσης μόλις έχει πάρει «μεταγραφή» από την Columbia στη Philips και συνεργάζεται για πρώτη φορά με τον Μάνο Ελευθερίου, με στόχο τη δημιουργία ενός έργου για τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή. Ο ποιητής είχε έτοιμο το υλικό (το είχε γράψει από το 1968 ως το 1970) κι έτσι ξεκίνησε η διαδικασία.

Μετά από πολλές ακροάσεις, επιλέχθηκαν να το ερμηνεύσουν ο - νεότατος τότε - Δημήτρης Μητροπάνος και η Πετρή Σαλπέα με μιαν υπέροχη φωνή που όμως δεν είχε ανάλογη πορεία. Να σημειώσουμε ότι ο «Άγιος Φεβρουάριος» αρχικά προοριζόταν για τον Μανώλη Μητσιά, ωστόσο η αλλαγή εταιρείας από πλευράς Μούτση δεν επέτρεψε αυτή τη συνεργασία.

Ο Μητροπάνος εκείνη την εποχή ήταν φαντάρος και μετά κόπων και βασάνων πήρε κάποιες άδειες τα Χριστούγεννα του 1971 με μεσολάβηση του Γιώργου Κατσαρού για να μπορέσει να ηχογραφήσει τα δικά του τραγούδια. Μάλιστα, ο ίδιος πολλά χρόνια μετά ανέφερε ότι ούτε κατάλαβε καλά - καλά τι έλεγε, αφού τον ενδιέφερε περισσότερο που ήταν εκτός στρατοπέδου παρά η σημασία του όλου εγχειρήματος.

Η εταιρεία έριξε πολλά χρήματα για τη διαφημιστική καμπάνια, όμως τον πρώτο καιρό η αποτυχία ήταν παταγώδης. Βγήκε και η «Μικρά Ασία» του Απόστολου Καλδάρα με το ίδιο θέμα και όπως είπε ο Μούτσης σε συνέντευξή του «κατακρεούργησε το σύμπαν από πωλήσεις», οπότε ο «Άγιος Φεβρουάριος» έμεινε στα ράφια των δισκοπωλείων.

Και φτάνουμε στο 1973, όταν ο Νίκος Κοεμτζής για μια παραγγελιά σκορπάει το θάνατο σε νυχτερινό κέντρο. Ποια ήταν η παραγγελιά του; «Ο χάρος βγήκε παγανιά». Σημαδιακό τραγούδι για τα τραγικά γεγονότα που επακολούθησαν, αλλά και το εφαλτήριο ν' αρχίσει να γίνεται γνωστός ο δίσκος. Από την επομένη του μακελειού το άλμπουμ άρχισε να παίρνει τα πάνω του, σιγά-σιγά οι πωλήσεις ανέβηκαν κατακόρυφα και όσο περνούσε ο καιρός έφευγε από τα δισκοπωλεία με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Από εκεί και πέρα πήρε το δρόμο του κι έφτασε στο σημείο να θεωρείται πλέον «κλασικό», όπως και οι ερμηνείες των δύο τραγουδιστών.

Ο Μούτσης διατηρεί σε γενικές γραμμές το μουσικό ύφος με το οποίο είχε γίνει γνωστός και δημοφιλής, αλλά διαφαίνεται ότι επιχειρεί ηχητικούς νεωτερισμούς. Το «περίεργο» μπουζούκι του Δημήτρη Μαργιολά που ακούγεται και η εισαγωγή που είναι «καρμπόν» του περιβόητου μιούζικαλ "Jesus Christ superstar" που έκανε θραύση εκείνη την εποχή, δείχνουν ότι ο συνθέτης ήθελε να πάει «αλλού».

Όσο για τα τραγούδια, είναι όλα πασίγνωστα, αγαπημένα και τα περισσότερα διαχρονικά. Στην πρώτη σειρά τα «Άλλος για Χίο τράβηξε», «Ο χάρος βγήκε παγανιά» και «Η σούστα πήγαινε μπροστά», αλλά και τα υπόλοιπα είναι μοναδικά: «Στη Σμύρνη και στο Αϊβαλί», «Άγιος Φεβρουάριος», «Το κομοδίνο», «Σταμάτης Κομνηνός» (γραμμένο για έναν αδελφικό φίλο του Ελευθερίου που είχε χαθεί σε ναυτικό ατύχημα λίγα χρόνια πριν) κ.τ.λ. σε κάνουν να θέλεις ν’ ακούς συνέχεια το δίσκο. Να σημειώσουμε ότι «Το κομοδίνο» ερμήνευσε σε δεύτερη εκτέλεση η Δήμητρα Γαλάνη το 1975 στις «Λεπτομέρειες».

Παραγωγός ήταν ο Φίλιππος Παπαθεοδώρου και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο. Στο εσώφυλλο του άλμπουμ υπάρχουν οι στίχοι των τραγουδιών και φωτογραφίες των συντελεστών (πλην του Ελευθερίου).

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Εισαγωγή (Ορχηστρικό)
2) Άγιος Φεβρουάριος (Πετρή Σαλπέα)
3) Άλλος για Χίο τράβηξε (Δ. Μητροπάνος)
4) Το σπίτι στην ανηφοριά (Π. Σαλπέα)
5) Ο χάρος βγήκε παγανιά (Δ. Μητροπάνος)
6) Στη Σμύρνη και στο Αϊβαλί (Δ. Μητροπάνος-Π. Σαλπέα)
7) Σταμάτης Κομνηνός (Δ. Μητροπάνος)
8) Κι αν φταίει κανείς (Π. Σαλπέα)
9) Το κομοδίνο (Π. Σαλπέα)
10) Η σούστα πήγαινε μπροστά (Δ. Μητροπάνος)
11) Άγιος Φεβρουάριος-Φινάλε (Π. Σαλπέα)

Ένας πολύ καλός δίσκος που κυκλοφόρησε το 1981 με ερμηνευτή τον Γιάννη Κούτρα. Εξ ου άλλωστε και ο τίτλος, αφού μέχρι τότε ο Γιώργος Χατζηνάσιος είχε συνηθίσει το κοινό σε συνεργασίες με τα λεγόμενα «μεγάλα» ονόματα (Μαρινέλλα, Κόκοτας, Μητσιάς, Γαλάνη, Μοσχολιού, Διονυσίου, Πάριος κ.α.), οπότε αυτή μ' ένα νέο ερμηνευτή ίσως να είχε ξενίσει αρκετούς.

Πάντως, η αλήθεια είναι ότι ο Κούτρας δεν ήταν άγνωστος αφού δυο χρόνια νωρίτερα είχε κάνει αίσθηση με τις ερμηνείες του στον «Σταυρό του νότου» του Θάνου Μικρούτσικου και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Ο δίσκος με τον Χατζηνάσιο ήταν από τους τελευταίους «έντεχνους» που έκανε, αφού σχεδόν αμέσως μετά αποφάσισε ν' ακολουθήσει πιο ροκ ρυθμούς, μέχρι που από τη δεκαετία του '90 κι έπειτα ξαναγύρισε στα «πάτρια εδάφη»...

Αυτό το άλμπουμ περιλαμβάνει ορισμένα πολύ ωραία τραγούδια, με τη σφραγίδα του σπουδαίου συνθέτη. Στη μία πλευρά οι στίχοι είναι του «παλιού» Λευτέρη Παπαδόπουλου και στην άλλη του «νέου» Κώστα Τριπολίτη, ο οποίος είχε ήδη κάνει τα πρώτα του βήματα και προκαλέσει εντύπωση με τον τρόπο γραφής του. Επιπλέον, είχε συνεργαστεί ξανά με τον Χατζηνάσιο με τα πασίγνωστα «Ζω», «Κοίτα πράματα» και «Το γρανάζι» που τραγούδησε η Δήμητρα Γαλάνη στο δίσκο «Εικόνες» το 1979. Η θεματολογία των στίχων της «Βιτρίνας» έχει να κάνει λιγότερο με την αγάπη και περισσότερο με την εικόνα της Ελλάδας εκείνης της εποχής, που δεν διαφέρει ιδιαίτερα από τη σημερινή...

Το πιο γνωστό κι αγαπημένο κομμάτι είναι το υπέροχο «Πόσο σ' αγαπώ» («στην άπλα του καλοκαιριού») - παλαιότερη μελωδία του Χατζηνάσιου που είχε χρησιμοποιηθεί σε γαλλική κινηματογραφική ταινία -, ενώ ακούστηκε πολύ και το «Αν ρωτάς τι τρέχει» που είναι ουσιαστικά ένας προάγγελος της μετέπειτα πορείας που θ' ακολουθούσε ο Κούτρας, καθώς έχει έντονα ροκ στοιχεία. Από εκεί και πέρα, καλές στιγμές είναι και τα «Του μικρού Φλεβάρη», «Στο εικονοστάσι» και «Τώρα θυμάσαι».

Παραγωγός ήταν ο Γιώργος Μακράκης και η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Polysound με ηχολήπτες τον Γιάννη Σμυρναίο και τον Γαβριήλ Παντζή. Το εξώφυλλο είναι του Olivier Vatinel, ενώ στο εσώφυλλο υπάρχουν οι στίχοι των τραγουδιών και φωτογραφίες των συντελεστών.

Τα τραγούδια του δίσκου
1) Πόσο σ' αγαπώ (Λ. Παπαδόπουλου)
2) Έναστρος ουρανός (Λ. Παπαδόπουλου)
3) Του μικρού Φλεβάρη (Λ. Παπαδόπουλου)
4) Στο εικονοστάσι (Λ. Παπαδόπουλου)
5) Νωρίς σ' αγάπησα (Λ. Παπαδόπουλου)
6) Και να πεθάνεις δε μπορείς (Λ. Παπαδόπουλου)
7) Τώρα θυμάσαι (Κ. Τριπολίτη)
8) Πίσω απ' τη βιτρίνα (Κ. Τριπολίτη)
9) Αν ρωτάς τι τρέχει (Κ. Τριπολίτη)
10) Ώρα εφτά ηλεκτρικός (Κ. Τριπολίτη)
11) Μια πατρίδα (Κ. Τριπολίτη)
12) Η πόλη αυτή (Κ. Τριπολίτη)
13) Ορχηστρικό